ایڈورڈ سعید
چندن ساچ
ایڈورڈ سعید 1 نومبر 1935 ءَ ماں یروشلم فلسطین ءَ ابراہیم ءِ لوگ ءَ ودی بوتہ۔ بنداتی وانگ ءُ زانگ سینٹ جارجز اسکول یروشلم ءَ در برتہ۔ ایڈورڈ سعید ءِ گشئگ انت کہ آئی ءِ مات ءَ ویلز ءِ بادشاہ ایڈورڈ ہشتم دوست بوتہ پمیشکا آئی ءِ نام ئِے ایڈورڈ ائیر کُتہ۔ ایڈورڈ سعید وہدے کہ امریکا ءَ روت گڑا ہارورڈ یونیورسٹی ءِ نودربر بیت۔ ہمدا زانت ءُ زانشت ءِ پجی ءَ آئی ءِ لبزانکی سفر ہم بندات بیت۔ انگریزی لبزانک ءَ ماسٹر ءُ ڈاکٹری ءِ ڈگری ءِ گرئگ ءَ پد آ ہمودا وانینگ ءَ ہم بندات کنت۔
ایڈورڈ سعید ءِ اولی کتاب جوزف کونرڈ ءِ سرگوست ءِ سرا نگدی کتابے ءُ آ 1966 ءَ چاپ ءُ شنگ بوتہ۔ ایڈورڈ سعید ءَ وتی کتاب ءُ لیکچرانی تہا روکپتی مردمانی ہما لیکہ ءُ گپ وتگڑ ءُ پوچک لیک اتگ انت کہ آہاں عرب ءُ نیامی رو دراتک ءِ بابت ءَ کتگ انت۔ ایڈورڈ سعید ءَ یو ایس دری پالیسی ءِ سرا ہم نگد کتگ۔
ایڈورڈ سعید ءِ نامدار تریں کتاب اورئنٹیلزم اِنت۔ اِے کتاب ءِ تہا ایڈورڈ سعید ءَ ہمے پیش داشتہ کہ “استعماری قوت” کجام وڑا علم ءُ لبزانک ءَ پہ وت کارمرز کن اَنت۔
ایڈورڈ سعید نبشتہ کنت کہ “رو کپتی سامراج ہر جاہ ءَ کہ شتہ آ دمگ ءِ مردماں اِے سامراج نہ منۤ اِتگ ءُ ہمے واستا سئیمی دنیا ءَ آزاتی ءِ جنز چست بوتگ انت۔ کسان کسانیں ملکانی تہا ہم سامراج ءَ وتی پاد ائیر کتگ اَنت ءُ دودمانانی اِے جنگ ءَ سیاسی ءُ لیکہی جنزاں ہم گام چست کتگ اَنت ءُ سامراج ءِ دیما اوشتاتگ انت۔ سئیمی دنیا ءِ اے ملکاں دودمان ءِ جنگ پمیشکا چست بوتہ کہ اود ءِ مردماں وتی دودمانانی بابت ءَ کتاب ونتگ انت ءُ رسانک در ءَ آ اثرمند کتگ انت ءُ آ پمیشکا وتی دودمان ءِ واستا جنگ ءَ ساڈی بوتگ انت۔ راستی ایش انت کہ دودمان ءِ منوگر ہر وہد وتی گیدی لبزانک ءَ وانیت ءُ نوں وتی دودمان ءِ شیدائی بیت۔ بَلے مشکل ایش انت کہ مردم دودمان ءَ یک مزنیں ارزشتے دئینت ءُ چہ ہمروچی زند ءَ دُور ئِے دارنت”
ایڈورڈ سعید ءَ مشل فوکو ءُ دگہ بازیں نبشتہ کار ءُ لبزانتانی چیز ونتگ انت ءُ نوں وتی گپ دیما آورتگ انت۔ پمیشکا ایڈورڈ سعید ءِ کتابانی وانگ ءَ چہ پیش وانوک ءَ نوآبادیاتی زمانگ ءَ نبشتہ بوتگیں لبزانک جوانیں وڑے ءَ وانگی انت۔ ایشانی تہا جین آسٹین، ڈبلیو بی ییٹس، رڈیارڈ کپلنگ، جوزف کونرڈ، فرانز فینن، البرٹ کامیو، جارج آویل، ڈکنس ءُ دگہ بازیں نام ہوار انت۔
اورئنٹیلزم ءَ پد آئی ءِ دومی نامی کتاب دودمان ءُ سامراج اِنت۔ اے کتاب ہم علم ءُ لبزانک ءِ سرا سامراج ءِ یلہ داتگیں سان ءِ عکس ءَ شریں وڑے ءَ پیش داریت کہ چد ءُ پیش دگہ ہچ لبزانت ءُ نگدکار ءَ اِے کار نہ کتہ۔
ایڈورڈ سعید ءِ نبشتہ درستیں کتاب وانگ کرزنت چشکہ آئی ءِ جند ءِ سرگوست اِنت۔ آئی ءَ ابید ایڈورڈ سعید ءِ لہتیں کتابانی نام ایش اِنت۔

1-orientalism
2- culture and imperialism
3- covering islam
4- the politics of dispossession
5- out of place
6 reflections on exile

ایڈورڈ سعید ءِ ردا گدار (ناول) ہم علم ءُ فن ءِ بستار ءِ مزنیں ارزشتے دارنت۔ ماریو برگاس لیوسا گشیت کہ “گدارانی تہا ہما زند پیش دارگ بیت کہ یک زمانگے ءِ مردماں واب ءَ دیستہ یا کہ یک زمانگے ءِ مردمانی لوٹ بوتہ کہ ما ہنچیں زندے بہ گوازین ایں بَلے گوازینت نہ کتہ”۔ اِے حساب ءَ گاں چارگ بہ بیت گڑا گدارانی تہا انسان ءِ چاگرد ءِ راستیں دروشم پیش دارگ بیت۔ چوناہ ءَ لبزانک یک ساچشتی جنزے ءُ اے ساچشتی جنزے ءِ ساچشتکار یک چاگردے ءِ بہر اِنت۔ آ وہدے نبشتہ کنت گڑا وتی چاگرد ءِ تہا نندیت ءُ نبشتہ کنت۔ بالزاک، دستوئیفسکی، فرانز کافکا، کامیو، مارکیز، یشار کمال، اورحان پاموک، گورکی، ٹالسٹوئے، اچیبے ءُ دگہ بازیں گدار نبس ہست اَنت کہ آیاں آزمان ءِ سرا نہ شتگ ءُ وتی گدار نبشتہ نہ کُتگ اَنت۔ لبزانت کہ وتی چاگرد ءِ تہہ ءِ سُر ءُ پُراں چہ آژنا مہ بیت گڑا آ چوں لبزانک نبشتہ کنت؟ پمیشکا ایڈورڈ سعید گدار ءَ ارزشت دنت۔ پرچا کہ گدار یک عہدے ءِ عکس ءَ پیش دارنت۔
ایڈورڈ سعید کہ آئی ءَ لبزانک ءِ دنیا ءَ نگدکاری ءِ نوکیں راہ ءُ در بُتکگ اَنت۔ 25 ستمبر 2003 ءَ بیران بیت۔