بلوچی زبان او آئی نبشتانک ءِ وڑ…..محمد حسین عنقاؔ

ماہتاک بلوچی اولس اگست ءَ سا لتاکے کشّکا ئینت من ءَ ہم گْوشگ بوتہ کہ بہر بگراں من تہ نبشتہ بکناں ، بلے تکلیف وانگ اِنت یِٔ ۔ ریڈیو سٹیشن کہ چہ سی سال ءَ شپ و روچ گوں بلوچی زبان ءَ سر پیٹال انت، پدیِٔ ایش انت کہ پدی ہپتگ ءَ اچ من سوتے گپِتش ، دیتاں کہ وانگا یِٔ رد کنگا ئنت۔ اگر چہ کار مستر گوں مزنیں واہگ ءَ جہد کنگا ئنت۔ منی کتاب کہ من سعدی ء گلستان ماں بلوچی زبان ءَ مٹینتگ

وش نویسی بوہگا ئنت یِٔ بلے ہر لیک ءَ دو سے گلتی وش نبیس ءَ کتگ ، میر عبدا ﷲجان جمالدینی او ملک محمد پناہ چر ئے تنک کپتنت ۔ غوث بخش صا بر او واجہ وعبد القیوم ءَ نونت ا ومنی سرا اعتبار کُرت او دست خط کُت، سیل کن کہ ما اردو ، فارسی ءُ دگہ زباناں ردی نکنوں اوا گر کنوں تہ وتی جند ءِ ماتی زبان ءَ کنوں ، سبب یِٔ سہر ا ئنت کہ نبشتہ را ہبندے گیشینگ نہ بوتگ ، سر ی کتاب یے نبیسگ او ماں سکو ل ءَ وانینگ نہ بوتگ ۔ ہر کس ءِ چم و دست ماں اردو اور فارسی ءَ ہیل انت۔ ہمائی نبشتا ک ءِ وڑ ءَ مدت گرنت ۔ او نبیسنت، سری کتاب چش تہ باز ینے ءَ نبیستگ بلے ماں سکول ءَ وانینگ نبوتگ، پما نکہ ہر کس پہ وتی دیم وت کہ پدیِٔ ایش کہ وانگ یِٔ مزنیں سر دردے بوتگ، زبان ئے ہم گیشینگ نہ بوتہ پہمشیکی نہ نبشتانک ءِ وڑ یِٔ یکّ انت نہ زبان یِٔ یکّ انت بلوچی ءِ معنی تیوگیں بلوچ قوم ءِ زبان انت، ٹکے ءِ نہ ئنت۔ کہ رخشانی پہ وت یِٔ پچکیت او مری کہ پہ وت او بروہی و ترا جتا پکشیت بہ او شیتت ۔ ہما زبان کہ بلوچ قوم ءَ را پہ زبان ءِ نام ءَ بہر و بانگ پکنت تہ ہما زبانے نہ ئنت پہک گدارئے ، ونتگیں براہندگ شر ی ءَ زانت کنت کہ درسیں بلوچ قوم کہ ماں پاکستان ماں افغانستان ماں ایران ماں ردسی تر کمستان او ماں عر بستان انت ، یک زبان پتر یت کہ قوت مند بیت او سیالیں قومانی چم ءُ نظر ءَ کیت، زبان ءِ بولک بولکی ءَ عرب قوم ءَ راشنگ شانگ کر تہ او نزور کتہ ۔ زبان یک بہ بیت کہ تہی پرک دیر بہ بیت، یک لوگ ءِ باتی گندگ ءَ بیز انت ، اے مزنیں ذمہ داری یے ، مے ونتگینانی سر اکہ وتی آیوکیں زمانہ ءَ بہ سنبا لوں ، یسالاں چہ دک مورں زلل مگندوں ، پکو’’خ‘‘ ’’اوکاف ‘‘ ءِ جیڑہ او پکو ماں سیالیں قومانی دیما چو قوم ءَ راست بوہگ ، مروچی من ٍگْوشگ ءَ چہ ترہ کتگ او ہ خُنتے کلدار ءَ من ءَ ای کنگ کہ رکگ بیت۔ بلے اے پہ آیو کیں زمانہ ءَ آرا گونڈیں تکے ترینیت او چم بردار کنت من گو شین کہ مزن بریں بلوچ قوم گونائی چے کنت او چے دنت ۔ بادشاہی ئیں دئور گوست استمانی ئیں دئور پیدا کنت۔

بلوچی زبان:

باید کہ سر سرا، اے چارگ بہ بیت کہ بلوچی وت چے زبانے ، پر چیکہ بازیں نازانتے نبیسیت کہ بلوچی کہنگیں فارسی ءِ پما نکہ ھدا، ہبر ، ہون ھاک ، ءَ خدا خبر ، خون ، خاک نبیسیت ، اے ہم جوان کہ واب او وش ءَ خواب و خوش نہ نبیسیت ، بازینے سھب ءَ را صحب نبیسیت کہ عربی ایشرا صبح گوشیت۔

حالانکہ بلوچی چہ ، فارسی ءِ کہن تر انت۔ فارسی چہ بلوچی ءَ در کپتہ ، ہخامنشی وہد ءَ سی چیدگ کہ کہنیں نشانیاں دپتر ءِ کہ (محکمہ ء اثار قدیمہ ) ملتگنت ، کل کپیت کہ ہمے زبان او نبشتا نکءِ وڑے ایرانی نہ ئنت کلدہ ، ایلم او سُمیر ئیگ انت۔ ایشی لگت چہ چپ ءَ راست ءَ رئوت ۔ انچو کہ انگر یزی نبیسگ بیت سر یاب ءِ دَمب ءَ درتکگیں ہرپ ، فارسی نہ انگر یزی وڑ ئیگ انت او بازیں ہر پ چوروسی ہر پاں چہ انگریزی ءَ جتا ئنت انگریزی ءِ یو شکون دیم کنگ بہ بیت چش کہu ءَnنبیسگ بہ بیت۔ نبشتانک ءِ اے وڑ نہ چڑا شکل ءَ چہ فارسی ءَ جتا ئنت ، بلکن ءَ حبر ش ہم جتا ئنت ، ہم ہچبر پیش ءَ ہم اونیں ہم پہ نجو م ورمل وھبر ءَ کا رگرگ بیت، چش کہ ابجد ، ہوز، حطی ، کلمن ، سعضص ، قر شت، ثخذ، ضظغ گْوشگ بیت، چرے چوش بیت ابجد بزاں اے بی سی ڈی ABCDاے ، بی، سی ، ڈی (A.B.C.D) ہوز وحطی بزاں اِی ایف جی ایچ آئی (E.F.G.H)کلمن او قرشت بزاں کے ایل ایم این کیو آر ایس ٹی (K.L.M.N.Q.R.S.T) اے ثخد او ضلظغءِ ہر پ انگریزی ءَ نیستنت ، انگریزی ہرپ۴۲ئنت اور فارسی ءِ۳۴ ئنت عربی ءِ۳۰ئنت۔ اردو۳۷ ئنت، سندھی ءَ اردو پٹی ءِ پنچ او پشتو ءَ چاردِ گر ہرپ مان کتگ ۔ بلوچی ءِ کار اگر چہ اچ انگریزی پٹی ءَ در کپیت مگر بلوچ مسلمان اَنت قرآن شر یف واننت نام مسلمانی ایر کننت ۔ پما نکہ آرا چو اردو ءَ تیوگیں اردو پٹی زیرگ کپیت۔ کہنین زبا ن اوِستا منّگ بیت۔ سنسکُرت چرائی پد اِنت۔ سامی و آشوری بزاں (لاشاری)چہ اوِستا ءَ ہم کہن تر اِنت ۔ سامی زبان ءِ پٹی ۴۲ ئنت اواچ راست ءَ دیم چہ چپّ ءَ نبیسگ بیت ایران ءِ کہنین تاریخ گوشیت کہ اوِستا ءِ نبیسگ رخشانی ءَ بییت و دومی بادشاہ بلاش ءَ (بالاچ)دو نیم صد سال چہ حضرت عیسیٰؔ ءَ پیش چہ سامی ءَ (آشوری ، لاشاری) کپتگ چر یشی پدر بوت کہ نبشتانک ءِ وڑ سر سرءَ کلدا یلم سمیر ءِ ہرپ انگریزی ءِ شکل ءَ ہستنت او اچ راست ءَ چپ ءَ نبیسگ زُرتگ ، بزاں اے نبشتانک ءِ وڑ بلوچاں کشتگ اوا چائی فارسی او عربی او اید گرزباناں زرتگ ، اے گپ ءِ راستی چر ایشی ہم معلوم بیت کہ اے دگر دْراہیں زباناں چشکہ فارسی ، اردو، سندھی ، پشتو ءَ وتی شاعری ءِ وزن چہ عربی ءَ زرتگ ، فاعلاتن ، فاعلاتن ، مفعول فاعلاتن ، مفاعلن ، مفاعلین ، فعولن فعولن او دِگروزن ، ہمے پیم ءَ نا مِش ہم عربی زرتگنت۔ مصرعہ ، شعر، مثلث، گزل قصید ہ او دگر بلے بلوچی ءَ وتی جند ءِ وزن انت، لاڈے لڈے ۔ لڈے لاڈے ، لیلاڈے لڈے ، لڈے لیلا ڈے اودگر ہمے پیم ءَ نا مِش وتی جندئیگ انت، کڑی ، ٹپہ ، لولی ، سپت مودگ لیکو ، سوت ، زہیروک ، نازینک او دگر ہخامنشی بادشاہ ولدا ءَ کوہ بیستون ءِ سرا چیدگ جِکّ کتہ ۔ سرا یِٔ چار صد بیست لیک (سطر) کشتگ ۔ ہر لیک ءَ چل و پنچ لوزاتن ۔ دو دو ، سہ سہ ، چار چار ، پنچ پنچ ، ہر پی لوز ، را لنس نامی انگریزے ءَ ۱۸۴۶؁ء ءَ ہمیشر اونتگ او معنٰی کتگ پہل بلوچی زبان اِنت ۔ مروچی ءَ چہ دو نیم ہزار سال پیش ہمے نبشتانک ءَ نبیستگ ’’بچ ‘‘ نہ کہ بن نہ کہ ابن نہ کہ ولد نہ کہ پسر ۔

بازیں لوزے بلوچی او انگریزی ءِ توار اِنت۔

بلوچی انگریزی بلوچی انگریزی

ٹَوک ٹاک جر جیر

ہیک ہیگ بیلی بیلی

پونز نوز لڈّ لوڈ

سِلیّں سلی جمپ جمپ

ہوڈ ہول زمب کرنب

تین نائو گنوک اموک

مچ مچ گل گلی

کاک کیک روت روٹ

انباز امبریس لوپ لوپ

برانز بلیز چاری چاری

کرد کرائوڈ بُور بور

پاس پاس پاد پیڈ

ڈری ڈرائی تہار ٹیڑی

پرنچ پنچ ساہ ساہی

رومُست رونیست پشی پسی

ہولگ ہائولگ پٹاٹہ پٹیوٹو

لُنٹ لِپ سور سور

گڈی گڈی ٹال ٹال

سنٹ سنائوٹ

اونگریزیءِ مصدرگوں انگ ءَ ingبیت او بلوچی ءَ گوں گ ءَ بیت رننگ Runningرُمبگ۔

بلوچی ، اوستا ، سنسکُرت، فارسی پشتو گوں یکد گر ءَ زیات ہوار بنت۔

اردو سندھی ہم باز ہواریں لوز دارنت بلے گیش نہ ۔

بلوچی اوستا سنسکُرت فارسی پشتو

شپ شپ شپ شب شپا

آپ آپہ آپ آب اوبہ

میش میشی میش میش میشر

ہپت ہپتہ سپتہ ہفت اوہ

شاہ شاکہ شاکہ شاخ شاخ

پِت پتر پتر پِدر پِلار

استال ستولیہ ستارہ ستارہ ستورے

اسپیت سپیتہ سپیت سفید سپین

پنچ پنچہ پانڑچ پنچ پِنزہ

انگر انگار انگار انگار انگار

مات متر ماتر مادر مور

گندیم گندم گودم گندم غنم

بزاں اے دَمگ ءِ ماتی زبان بلوچی انت او اید گہ چرائی در کپتگنت ، بلوچی حکومت چرے درستین قومانی حکومتاں پیش انت۔

اے باروءَ منی نوکیں بلوچی تاریخ چارگ بہ بیت کہ دیم ءِ ما ہ ءَ درکیت اگر ہدا ءَ منظور بوت۔

بلوچی زبان ءَ چہ حال حقیقت ءَ رند نیں من کایاں کہ بلوچی زبان ءِ دیم ءِ چے تکلیف انت کہ دیر کنگ بہ بنت۔

اوّل زبان ءِ جند:

انچشکہ زبان چہ نیامی پندو فاصلہ ءَ بدل بُو آن ءَ رئوت بلوچی ہم بوتگ فارسی ءِ دو ہند انت تہرانی او کابلی ، پشتو ، قندھاری و پشاوری ، سندھی ، حیدر آبادی و شکارپوری ، عربی ، عراق و مصری ، انگریزی ، انگلینڈ و سکاٹ لینڈ، بلوچی رخشانی او امریکی ، کہ بولان تنک ایشانی دنگ نت برزی تک ءَ رخشانی او جہلی تک ءَ مریکی،

(۱) بُرزی تک ءِ بلوچی ءَ خ ، غ ، ف ءِ توار پہک نیست او جہلی تک ءِ بلوچی ءَ ہمے توار ہم ہستنت اوک ، گ، پ ، ءِ توار ہم ۔

(۱) ہر کار بوتن ءِ (مصدر) پدی ہرپ ءَ بُرزی بلوچی گ گوشیت او جہلی بلوچی غ

جنگ کنگ ورگ دئیگ

جنغ کنغ ورغ دئیغ اودگر

(ب) ہرکار کنو کءِ (اسم فاعل ) پد ی ہر پ ءَ بُرزی بلوچی گوشیت (ک) او جہلی بلوچ خ

جنوک کنوک وروک دیوک

جنوخ کنوخ وروخ دیوخ اودگر

(ج) پہ گپ جنوک ءَ پرک چوش انت۔

برزی بلوچی ۔۔۔۔۔۔من روین ، ماروین

جہلی بلوچی ۔۔۔۔۔۔۔من روا ں ، ماروئوں

(۲) بازیں لوزے کہ برزی او جہلی بلوچی ءِ توار پرک کنت۔

(۱) پ اوف ءِ توار

برزی بلوچی گوشیت

آپ ، تپ،کپ،شپ،لاپ،گواپ

جہلی بلوچی آف ، تف ،کف،شف،لاف،گوف

(ب) ج،چ،ژ،شءِ توار

واجہ،بوج،مُج،اچ،روچ،چیرا

جہلی بلوچی واژہ،بوژ،مژ،اش،روش،شیرا

(ج) و،ی،ھ،کہءِ توار

بوت،زوت،سور،احتہ،درحتہ،تحتہ

جہلی بلوچ بیت ، زیت،سیر، اتکہ ، درتکہ،تتکہ

(۳) ایشانی حل عربی او سندھی زباناں سِدائی ءَ یک دَمگے ءِ زبان زُرتگ مکہ ءِ او حیدر آباد ءِ او دگر زبانان ءَ ہشتگ ، مکہ او حیدر آباد سر کار اتنت ہمیشکی آیانی پسند قبول کنگ کپت ، پشتو ءَ کہ سر کار نصیب نیستنت پہ پرک ءِ دیر کنگ ءَ چار نوکیں ہرپ کشّت ، اے ءِ چیرا او سر براٹکے جتگ کہ پشاوری گاف او قندھاری ژے واننتیِٔ ۔ موز کہ منگ ہم او مژ ہم وانگ بیت۔ ہمے پیم ءَ سین ءِ چیر و بُرز ءَ ٹِکّے جتگ کہ ما بنام کہ ما خام او ماشام ہر دوک وانگ بیت ح ءِ سر برائے ٹکّ جتگ خ کہ خوک ءَ سوک او چوک وانگ بیت ح ءِ سرا ہمزہ جتگ ح کہ حمار ءَ راز ما چما ہر دوک بواننت ۔ بلے اے حلے، نیست، من بازیں جوان و نتگین پشتون دیستگ کہ ہمے لوزان ءَ گلت نبیستگ اِش ، پر چکہ پشاوری ءَ چے خبر کہ ہمے لوزان ءَ گلت نبیستگ اِش ۔ پر چکہ پشاوری ءَ چے خبر کہ اے لوز ءَ قندھاری چون گوشنت او ہمے پیمءَ قندھاری ءَ چے سما کہ پشاوری اے لوزءَ چے گوشنت۔ اے مزنین مشکلے کہ مروچی پشتو تہءَ اِنت ، بلوچی ءَ را وتا را ہمے مصبیت ءِ تہا دور دئیگ نہ لوٹیت فرض کن کہ ما ’’جنگ او جنغ ءَ پہ نوکیں ہر پے زیروں گ ، تہ بُرزی بلوچی ءَ چے خبر کہ بگّ ءَ گم ءَ گور ءَ جہلی بلوچی ہم ہمے پیم گوشیت او جہلی بلوچی ءَ چے سما کہ باگبہ ، گار ، زہگ ، ءَ بُرزی بلوچی ہم ہمے ڈول گوشیت انچش کاف ءِ ٹوک ، پاک ، کمک، او فے ءِ توپ، پاد، کپوت ( و جیم ءِ راج، لہج، سوج )چے ءِ لچ ، چار ِخچر او بازیں دگر لوز کہ برزی او جہلی بلوچی یک پیم یِٔ گوشیت ہمے پیم ءَ پر ماسُور ، سیر اواحتہ ، آختہ ، اتکہ اوکناں ، کنین کنوں ، کنن ، کنین تکلیف پیدا کننت۔ ہمے تکلیف ءِ تہا انگریزی ہم ہست انگریزی ءِ نامی ئیں زانتکار بر ناڈ شاہؔ ءَ وتی دْرستیں پدر میراث پہ ہمے کار ءَ دات کہ انگریزی ءِ ہجہان ءَ شر کنگ بہ بیت بلے اے کت نہ بیت ، پر چیکہ انگریزی کروڑانی اشمار ءَ کتاب داریت۔ ایش دْرہ پکو پد اچاپ کنگ بنت بلوچی ءَ یکے باز کتاب نیست دومی بازیں کتاب ، اے لائک ہم نیستنت کہ پدوپد گردینگ او چاپ کنگ بہ بنت برزاداتگیں لوزاں ابید د گر لوز ہم جیڑہ ءَ ہستنت چشکہ شما ، شوا وکت ، او مات ، ماس او چکر ، چشکیں وانچش دگر بازیں لوز انت۔

مروچی ئیں زمانہ ءِ نوکیں ، مزنین او انقلابی ئیں ملک چین انت ۔ او دا ہم قطبی او دریائی چینی زبان پر ک دارنت ، بازیں سر جنگے ءَ پد یک زبانے زرتنت آ کہ ہر چیز کت کنت۔ ایٹم بم ٹا ھینیت ماہ ءَ روگا ئنت آہم ہمے پڈّا ءِ تہا کپگ نہ لوٹیت کہ ایش غیر فطری دَگّے بیت ۔ نوکین او در آمدین زبان مردم پیل کنگ کنت وتی جند ءِ ملک ءِ زبان چون ہیل کنگ نہ بیت ، چارگی تیوگیں قوم بلوچ ءِ فائدہ کہ ما قبائلی وڑیں جتا ئیاں او تعصباں ئنت، گندگی ایش انت کہ کجام زبان صوتی لہاز ءَ وش او ار زاں انت ۔ او سیالاں بامت کنت او وش آتک کنت ، گوشنت کہ یورپ ءَ بازیں زبانے ہست ہر قوم او ملک وتی زبان ءَ کنت او پہ بدریں قوم و ملک ءَ فرانسیسی زبان اِش یک صلاح بوتہ زرتہ کہ وش اوارزان انت۔

یک پورپی زانتکارے ایدا اتکگ اَت کہ بلوچی زبان ءِ تحقیق ءَ پکنت آدْراہیں بلوچی علاقہاں شتگت ڈیرہ غاز یخان بزان مری بگٹی سیوی کچھی بزاں رند و پٹ مکران ، چاغی بزاں مکرانی رخشانی انچش ، دیم ترا ماں سیستان خراسان بزاں افغانی ایرانی بلوچی دَمگاں ، اے درسیں جا گہاں ترو تاب ءَ پد آئی چہ ہرات و مشہد ءَ کاگدے نبشتہ کُرت پہ میر گل خان نصیرؔءَ دیم دات کہ من دُرسیں جا گہاں چرّتگاں بلوچی زبان رخشانی وش او رزان انت ،مے بلوچ قوم ءِ صوبہ ہم سیستان و خراسان انت ہمیشگی منی گْوشگ او صلاح ہمیش انت کہ پہ بلوچی ءَ رخشانی زبان زیرگ بہ بیت او آدگر دُرسین زبان یَلہ دئیگ بہ بنت ماں نبیسگ ءُ وانگ ءَ ۔

نبشتانک ءِ وڑ:

پدا گوشتہ تکگاں کہ ہمے نبشتانک ءِ وڑ مروچی عربی فارسی، اردو ، سندھی ، پشتو ءَ زرتہ ایشی ٹا ہینوک او آروک بلوچی بوتگ ، پما نکہ وتی شے ءَ وت چوں مداروں لازم کہ بدارون یِٔ پدامروچی ما مسلمانوں ، مار قرآن شریف وانگی ، مے چپ و چاگر ءَ نبیسگ بوئگا ئنت او اے وہد ءَ ما ں لکھانی حساب ءَ بلو چ ونتگیں نبشتانک ءِ وڑ ہمیش انت کہ مروچی نبیسگ بوئگا ئنت او اے وہد ءَ ماں لکھانی حساب ءَ بلوچی ونتگیں نبشتانک ءِ ہمے وڑ و منتگ او ز اتنت ، دگر نبشتانک ءِ وڑا گر ز یرگ بہ بیت ، تہ اے دُْرہ کور و جاہل ما ننت، ہمشیگی باید کہ ہمے نبشتانک ءِ وڑ زیرگ نبیسگ او شر و اَرزان کنگ بہ بیت، مروچی ایں روچانی گزراں پیلا کنگ بہ بیئبت تا دست لک ءَ ممانیت ، ماں ٹائیپ رائٹر او پریس ءَ بیت، نوکیں نسخ (ٹائیپ) ٹائینَگ پر ما گران انت نظام حیدر آبادؔ ءَ کروڑ انی روپی خرچ کُرتہ چما کہ پاکستان ٹہتہ اے حکومت ءَ ہم کروڑ انی روپی خرچ کُرتہ، نیں شتہ راہے پہ ٹائیپ ءَ درکپتہ ، پما نکہ گہتر پَرما ہمیش بیت کہ ما ہمے ٹائپ ءَ وتی دیم ءَ بداراں او ہرپ ولوز پٹاہنیں ۔

۱۔ زبر،زیر،پیش پہ ٹائیپ ءَ گران انت، پما نکہ کوشش تیوگیں زبان کنگائنت کہ اے یلہ دئیگ بہ بنت اوپر یشاں دگر ہرپ کشگ بہ بیت،سنسکُرت او ہندی ءَ پریشان ہرپ کشتگ ، انگریزی ءَ ہم زُرتگ او زبر ، زیر ، پیش جتگ ، سندھی ءَ ہمے ٹائیپ ہست، ءَ ءِ ءُ چشکہ چک ءَ چک ءِ چک ءُ گر ءَ گر ءِ گر ءُ اے سکت ئت شماک ئیت اسک ئیت، آور نائنت آورنائنت ، آورنائتت شما ورنا ئیتت۔

اردو ہم ہمے ٹائیپ ءِ استعمال کنت چشکہ کھائو ، کھائے ، کھائے ، کھائیے،

۲۔الف ، وائو،یے دو دو توار دئینت، چشکہ اوارءَ الف ،کوہلوءَ وائو،دیرین ءَ یاتے ، عربی ءِ پہ گونڈ توار الف ءَ را (ائسل (اودْراج توارءَ مدّ آں کشّتگ او نیامی الف انچش ہشتگ (قال) نوکین فارسی ءَ مدّ ءِ نشان کشتگ او آن ءَ را اون کنت نبیسیت ، پہ با قیاں ہچ نہ کُرتگ منی چن ءَ مدّکشئگ گلت انت ہمے پیم ءَ عربی کہ الف ہمزہ استعمال کننت ہم درانت چڑا ہمزہ کوت انت ، چشکہ او ار ءَ ئوار نبیسگ بہ بیت ، تہ الف بچتے کنت ، تُرس ، ئودا ، ئید ا آدو ءَ ئی روگی ئت دوشی ئیں شپ ءَ عربی ءَ پہ پائے ءِ تورانی تتا کنگ ءَ گونڈیں الف زرتگ زید ا و یزید بلے پشتو ءَ پریشی چہ تکاں کار گپتہ پہ کسانین یائے ءَ ٹِکّ کش پہ کش جتہ او مزنین یائے پہ تک سر و چیر کر تہ ، چشکہ دیریں پہ بلوچی ہمے شرّ انت وائو ہمہ گوں پیش تیک انت کو ہلو ءُ بلوچی ءِ یک لوزے کہ ہرپ یِٔ ہما، چرے زیر ، زیر معنا یِٔ بدل بیتیں ، گور (قبر) گور(پرورش) گورھسن و براہ گور (کش و سینہ) من اِش چوش نبیساں ، گور،گؤر ، گورءَ گورءَ ۔

۳۔ ہر پانی شکانی بد لیگ ، جوان نہ ئنت پما نکہ عربی دال ءَ (بد)رے ءَ (سر)غین ءَ (بغل )ف قاف ءَ (فقید)میم ءَ غلامہ ہے ءَ (بھار) کنت نبیسیت ، لوٹیت کہ بلوچی ہم ایشرا بزیز یت ، اردو ءَ بہ چار شکل بد لینت کہا ، کہ ، پہر ، ماہ تہ لوٹیت کہ یک اے شکل ھ زیرگ بہ بیت ، من چر ایک وتے پہ نمونہ ءَ نبیساں کہ ہمے ہرپ او شکلش جوان ذہن ءَ بنند نت۔

مروچی و تار کوتو سنبھہنیتہ

مروچی وتی چوٹ زلبان ءَ رستھ

بھاریں کنے یا تھاریں جھان ءَ

نزاناں کھ توئے ماں چے بندو بست ءَ

چو کہ سہب ءَ سپیدگ تو کندانھ یکا چو بیگا ہ سہرگ شمالان ءَ یکا ترا ہر دیں دیتاں تھ صد ر نگیں بستھ ہمے دست ءِ باہینک ہمے دست ءِ چلویکے روچ ءِ ٹکے یکے ماہ ءِ ٹکے ءِ دگر چون گر دیت تئی ءَ مٹ کھ روح ماں یکدست ءَ ھئتت ہمے دومی دستءَ چھ ءِ گندگ چے درگشت تئی گل گلابیں چھ ءِ ملک چے وڑ بوت تئی چم شرابیں ہمے یات ءِ وشیں خیالانی اندر جتائیں ءِ شپ ہم گوں وشئی ءَ گؤ ستھ۔

تو وشے تھ و شاں تورنج تو کائے گھ زندگ نیائے تھ مرتگ چو ساتھ ءَ منی زند تو مرگ ہم تو مکن جست عنقا منی نیست وہست ءَ عربی ءَ چہ دریں زباناں کہ لوز زرتگ بازینے ہمے پیم ہشتگ او باز ینے وتی پیم ءَ کُرتگ او ہمہ پیم نبیستگ ۔

کاسر چراغ آبریز پیل پا پوش بلوچ

ھع سراج ابریق فیل بوبوج بلوص

چائے گناہ سگار چندن چتر نگ

شائے جناح سجار سندل شطرنج

جت کا میا د دہ خان کوتین

زط قیمص دہقان قناقنا

ٹماٹر پٹاٹہ مارچ

طماطم بطاتہ مارث تا انکیس ءَ کہ بنی آدمی نام یِٔ ہم بدلینتگ

یسک یوحنا یسوع

اسحاق یحیٰی عیسٰی

جوزف جیکب میری

یوسف یعقوب مریم

یک بادشاہے کہ یونانی سا ئیرسؔ ، عبرانی ، خورسؔ ، ایرانی کوروشؔ، عربی ، خسروؔ گوشیت و نبسیت ، بلوچی پرچے سٹیشن ءَ ٹیشن ، ٹکٹ ءَ ٹکس خواجہ خضرءَ واجہ ہدر مگو شیت و مہ نبیسیت ، البت عربی لوز کہ ماں گوںہما توار ءَ گوشوں تہ باید ہجہ اش ہما پیم ءَ پکنوں پچیکہ ما عربی ہر پاں ہشت نہ کنوں حق، ظلم ، انصاف ، ثواب ، لذّت، عشق، علم ، مطلب ، معنی او دگر اول سری کتاب۱۹۳۷؁ء منی خان قلات ءَ را عرض کت او آئی من ءَ بلوچی سری کتاب نبشتہ کنائینت ، بلے ماں اسکولاں وانینگ نہ بوت دومی بر ءَ ۱۹۵۶؁ء ءَ کمشنر قلات ءَ سری کتاب نبشتہ کنائینت اگر چہ دگر بازیں سر ی کتاب ءِ مٹّ دز نپکتہ ، پرچیکہ بلوچی زانگ دومی چیزے او وا نینگ ءِ رپک دومی چیزے من ہپت سال استاد منتگاں ہمے تجربہ ءَ من ءَ مزنیں مدتے کُرت، وانینگ ءِ چنتے دگ انت ، من چرایاں فائد ہ زرتگ ، اردو فارسی ، عربی ، سندھی ، پشتو ، درہ زبانانی سری کتاب ،لوٹائینتگ او مدت گِپتگ سرکار اگر سستی کنگائنت بایدکہ ما سری کتاب چہ بلوچی اکیڈمی ءِ نام ءَ سر کار ءَ بد ئیوں او ززورچہ بلوچستان ءِ بلوچاں بد ئینوں کہ ہمے کتاب ءَ منظور پکنت او سکولاں جاری پکنت ، بلوچی اکیڈمی چہ زانتکاراں سر ی کتاب طلب پکنت او روچے مقرر پکنت پہ مڑاہ ءَ کہ بچک نہ بلکن ءَ پیریں تجربہ کاریں زانتکاراں لوٹگ بہ بئینت گوں اے پند وارادہ ءَ کہ چہ نوکیں سا ل ءَ مارچ۱۹۴۷؁ء ہمے فروری ءَ چاپگ بہ بیت او درسین بلوچستان ءِ سکولاں بہر کنگ بہ بیت۔

(اولس کوئٹہ۔دسمبر۱۹۷۳؁ء)

گوں ماھتاک بلوچی ءِ اگست ستمبر ءِ تاک ءِ منتواری ءَ ۔