پیاپیں ترونگل ۔ غنی پہوال ءِ نبشتانک ندر پہ باسک ءِ وانوکاں

[Zahida Raees Raji]

پیاپیں ترونگل (۱) غنی پہوال

"ھر وھد داب کنت نودی شَل
گندیم گونگیں گرکی تل
استین ءُ پیاپیں ترونگل " ملا فاضل

مئے گورا شئیری زبان ءِ دربرگ ءُُ زانگ ءِ لبزانکی مئیل چو نہ رُستگ ءُُ بالگ نہ بیتگ کہ بیگ لوٹ ایت ھمے سبب انت مئے گیشتریں مردم انگتا پہ نزانتکاری شئیر ءََ رَم ءِ راھبنداں چارنت ءُ ٹپاس انت اے رنگا شئیرءِ تہا اتکگیں لبزءَ را رم ءِ تنکیں چار حداں پابند کنگ ءَُ شئیر گُٹ گیر کنگ بیت ۔ راستی ایش انت کہ رم ءِ راھبند شئیرءِ تب ءُ بومانی مارشتاں چاگرد کت نہ کنت ۔پہ شئیر ءِ پہمگ ءُُ دربرگ ءََ المی انت کہ وانوک شئیر ءِ زبان ءُ آئی ءِ درنگاز ءِ علمی ءُ ازمی سنچکاری ءِ رپک ءُُ راھاں پہ جوانی ءَ پوہ ءُ سرپد بہ بیت۔ چیا کہ شئیر لبز ءََ تہنا پہ روچ روزینی میّنیں ماناہاں کار مرز نہ کنت بلکیں گوں ھما لبز ءََ ھمگرنچیں کلیں مانائی ساچ (انسلاکات) ءُ ھم تبیں مارشتی جوزگاں ھم کار گیپت
(2)
اے رنگا شئیر لبز ءََ وتی سرجمیں پشدر ءُ دومی لبزاں گوں مانائی ھم تبی کیفیتاں گوں ھور چاریت کہ یک لبزے ءِ ردومی (ارتقائی) سپر ءَ گوں آئی ءَ وتا پیڑاتگ ۔بُرز ءَ نبشتہ بیتگیں ملا فاضل ءِ شئیرءِ سہیں بندانی تہا کارمرز بیتگیں لبز ءُُ گال جوڑشت کل ھمے رنگاگوں وتی مانائی شائیگانیں پشدراں کارمرز بیتگ انت کہ پہ وانوکاں اشانی زانگ ءُ دربرگ المی انت چو کہ ’’ نودی شل ‘‘
، ’’ گندیم گونگ ‘‘ ، ’’ گرکی تل‘‘ ، ’’ استین ‘‘ ءُ ’’ پیاپیں ترنگل ‘‘ ۔
’’ " نودی شل " چو کہ شئیر ءِ تہا رم ءِ رھبند ءِ بر ھلاپ ءََ گوں لبز ءََ ھمگرنچیں اے دگہ مانائی ساچ (انسلاکات) ءُُ مارشت سک باز ارزش دارنت۔چیا کہ ھر زبان ءِ شئیری زیبائی ءِ مرت ءُ مار چہ ھما زبان ءِ لبز ءُ مانایانی تاریخی پشدر ءُزند جاورءُگوں آئی ءَ بستگیں مارشت ءُ تورشت، راجی کیلو ءُگوں نفسیات ءََ سیادی دارنت۔بلے اے ھبر ھچ المی نہ انت کہ لبزے یا جتک گالے یک زبانے ءَیک ھاسین زیبائی ارزش ءُ بستارے داریت گڑا دگہ زبانے ءَ ھم ھما لبز یا ھمے رنگیں جتک گالے ھم ھمے زیبائی تاثیر ءََ ودی کت بکنت ۔ لبز نود ءََ اگاں وتی تہا پہ بلوچ ءَ جمالیاتی حس ءُنفسیاتی تاھیر ءِ توان پیداک کتگ گڑا اشی ءِ پشدر ءََ ھمے لبز ءُبلوچ ءِ لوٹ ءُ تلبانی یک سرجمیں لسانی تاریخ ےَ ھمگرنچ انت۔ لبز چو انسانانی رنگا زندگ انت ھر مارشتے کہ تو مارئے آئی گوں وتی راستیں

(3)
دروشم ءََ لبز وتی تہا مارشتی رنگا اسکین کنت ءُ زوریت ھمے سبب انت ھر وھدے ھمے لبز کارمرز بیت گڑا وانوک ءِ اندرا وتی سرجمیں پشدر ءَ گوں سرجمیں مارشتی مرت ءُ ماراں چو فلم ءِ پردہ ءََ زندگیں رنگے ءَ پدر کنت۔ پمیشکہ نود ءِ لبز بلوچ ءََ تاھیر دنت چیا کہ آ انچیں ھشکاوگ ءُتہہ آپیں سر زمینے ءَزند گوازینگا انت کہ میلانی سپراں پد ھم آپ گواہ نہ کنت،موسم ءِ حد ءََ گیشیں گرمی ءُتبد ءُ لوار، بے ھوری ءِ سبب ءَدرچک و ساہگانی نہ بیگ ھمے کلیں گرانیں جاوراں آئیءِ اندرا نود ،ُ ساچان ءُشنزانی گوما یک روھانی ءُ وجدانی وشی ےءِ ھمگرنچی ے جوڑ کتگ کہ نود ءِ نام ءِ گرگ ءَبلوچ ءِ رُوہ شات ءُ وشھال بیت۔ مزنیں شائرمدام انچیں لبزاں وتی سرجمیں تاثیری پشدرءُ مارشتاں گوں ھورکار گرگ ءِ ازمی توجیل ءََ پہ شیواری کن انت چیا کہ آلبزانی جوانیں تب زانت بنت ءُپمیشکہ آ لبزاں گوں جوانیں گوناپے ءَ پہ نوکتریں جتک گال ، چہر ءُ شبینانی ودی کنگا کاربندان ءََ وتی شئیراں یک پُر ارزشیں لبزانکی بستار ءُ مکامے ءََ سر کن انت۔
انچو کہ ما برز ءَ گپ ءَ اتیں چو کہ یورپ ءُ دگہ سارتیں ملکاں کہ اودا مردم پہ روچ ءََ تلوسنت ھما روچ ءَ کہ روچ پدر بیت پرایاں شاتکامی ءِ روچ انت گڑا ھما زبانانی تہا جمبر یا نود ءِ لبز ءِ تہا ھچبر وشی ءُدوستناکی ودی نہ بیت بلے وھدے کہ بلوچ نود ءِ لبز ءَ اش کنت ھمے کلیں مارشتی وشی آئی ءََ لاشعوری رنگا تاھیر دینت چیا کہ بلوچ وتی زند جاوراں تبد ءُ لوار ءُُ تہہ آپیانی سبب ءَ ھر کلہ پہ

(4)
سارتیں نود، آیانی دلارامیں ساچاناں تلوس اتگ ءُُ ھمے تلوسگی مارشتاں ھمے لبز ءِ اندرا یک انچیں زیبائی تاثیرے پہ بلوچ ءَ ودی کتگ کہ اے لبز ءِ جند پہ آئی ءَزیبائی چیدگے جوڑ بیتگ ءُ اشی ءِ اش کنگا نہ تہنا آئی ءِ چم ءُ دل رُژنا بنت بلکیں آئی ءِ ارواہ ھم تاھیر گیپت۔ شائر کہ ادا وتی دوست ءَ ’’ نودی شل ‘‘ گشیت گڑا ھمے لبز ءِ مانا ءُ اشی ءِ مانائی ساچ ءِ تہا ھمے کلیں مارشت ءُ مانائی پشدر ءُآیانی ارزش یکجاہ بنت ءُشئیر ءَ چہَ یک ادنائیں گپّے ءََ برز تریک زندگیں شونداتے ءِِ گوناپ ءََ رجنتَ پدا ھمے جتک گال ءِ زیبائی ارزش ءِ وسیلہ ءََ شائر وتی دوست ءِ ارزش ءُ بستارءَ گوں شیو اری ھمے لبز ءُ اشی ءِ زیبائی اہمیت ءََ ھمگرنچ ءُُ ھم بستار جوڑ کنت ۔
"گندیم گونگ " اے جتک گال ءِ جوڑینگ ھمے شون دنت کہ فاضل لبزانی چینکس مزنیں تب زانتے بیتگ چیا کہ لبز گندیم بلوچ زند جاورانی سبب ءََ بلوچ ءِ مستریں لوٹاں یکے بیتگ ءُ اشی ءِ اندر ءِ موجودیں جمالیاتی تاثیر نہ تہنا فاضل ءَ شہکاریں رنگے ءََ کارمرز کتگ بلکیں ھمے یکیں جتگال ءََ
گوں بلوچ ءِ بزگی، شُد ءُگژنانی سرجمیں تاریخ مارشتی رنگا بیان کتگ ۔ چیا کہ ھمے زمین ءِ سرا بلوچ نشتگ اشی ءِ مستریں جیڑہ آپ ءُ وردن بوتگ۔ِ اے دمگاں وردن ءُآپءِ کمّی ءِ سبب ءََ زند گوازینگ سکیں مشکل ءُ گرانیں کارے بیتگ۔نہ ادا موسمانی سرا ھور بنت نہ ادا تچوکیں دریا ءُ کور است،وھدے کہ ھور پد ماں پدا ھشت ءُ داہ سالاں نہ بیتگ انت گڑا ادا ھچی نہ گواہتگ، انچیں

(5)
جاوراں بازیں بلوچاں دیتگ کہ نی شُدءُبزگی ءِ سبب ءَ مئے عزت ءُ ننگ ءِ زوال بیگ ءِ ترس انت گڑا مردماں سنگ پر چتگ ءُ گوں چک ءُُ جنیناں ھمے سنگانی چیرا وتا دمبیگ اش کتگ۔ چشیں وہداں سال ءُ سیم گوستگ انت کس ءَ نزانت کہ گلہ ءِ شکل چی انت، مردمانی سہرو ءِ دان ھم ھلاس بیتگ انت گڑا ارزن ءُ دگہ انچیں دان اش درشتگ ءُ وارتگ اے ھم ھلاس بیتگ انت گڑا ورودیں کاہانی دان ءُ بَراش وارتگ انت درچکانی تاک اش شورتگ ءُوارتگ انت بلے بازیں بے ھوریاں درچک ھم مرتگ انت۔نی یک کومے کہ وتی تاریخ ءِ تہا مدام انچیں جاورانی آماچ بیتگ گڑا ھمے اندازہ جنگ ھچ مشکل نہ بیت کہ آئی ءِ گورا لبز گندیم ءِ چے ارزش ءُ بستار بیتگ۔ ملا ادا ھمے کلیں مانا ئی ساچاں گوں شیواری کار گران ءَوتی دوست ءَ گندیم گونگ گشیت ءُ زیبائی ءِ نوکیں درے گوں ھمے جتک گال ءَ واز کنت ۔
" گرکی تل " مچ ءِ کُنٹ ءِ برزی بہرءِ اندرا ھما اسپیت چک ءُ نازرکیں بہر کہ مچ ءِ برانی کوکر چہ ھمودا در کپ انت(ادا کوکر ءِ اندرا چیری ھم سِتر ءُاندیم بوہگ ءِ جنینی سِپت ءَگوں نزّیکی داریت ) چہ گندیم ءَابید مچ یا آئی ءِ برھم پہ بلوچ ءَ زندگ مانگ ءِ بُنی ھاجتے بیتگ ۔گرک ءِ اسپیتی ءُنازرکی کہ دوست ءِ زیبائی ءِ رعایت ءََ کارمرز بیگا انت بلے ھمے گرک ءِ اندرا چیر بیگ زندگی بکشگ (برءِ

(6)
رنگا) ھم باز دلگوش کرزیت کہ بلوچ ءِ زندگ مانگ ءِ اندری لوٹ ءُ تلبانی زیبائیں درنگازے ۔کہ گرکی تل ءِ ردومی (نامیاتی) توان ءُآئی ءِ زیبائی ،بلے اندرا چیری پدا بلوچ ءِ زندگ مانگ ءِ توجیل ءُ آئی ءِ لوٹ ءُ واہگ، اے کل یکجاہ کہ بنت ھمے جتک گال ءَبے دروریں ساچشتے جوڑ کن انت۔
" استین " ادا یک گپے دلگوش لوٹ ایت کہ مشرکی شائری ءََ ھر وھد ءََ برز ءِ ھبر بیتگ یا برزی چیزانی بابتا ھبر بیتگ چو کہ جمبر،ھور،استال ماہ ءُ دگہ گڑا گوں انچیں لبزاں غیر محسوسیں رنگے ءَ روھانیت ءِ تاثیر ھم گوں ھمے لبزاں گوں تراتگ انت من بلوچی کہنیں شائری ءِ تہا ھمے چیز سک باز مارتگ، ادا ھم لبز استین ءِ تہا یک روھانی،پاکی،برز ءُ بلندی،چہ انسانی واک ءَدر اساطیری مارشتے ھم مارگ بیت ، ھمے رنگا نود ھم برزی چیزے،گندیم ءِ تہا ھم آدم ءُُ ھوا ءِ سرشون ءَھمے مارشت گون انت گوں، پیاپیں ترونگل ھم برزی چیزے زمینی چیز بس ’’ گرکی تل‘‘ انت بلے پوشیدہ ءُ چیریں چیزے کہ دری آلودگیاں چے پاک انت ۔
استین ھور ءُآبادی ءُ وش ھالی ءِ چیدگ انت انچو کہ پیسرا گشگ بیتگ بلوچ ءِ مستریں لوٹ ءُ ارمان انت۔استین ھما جمبر ءَ گشگ بیت کہ دیر سرئے کشتگ ءُ وتی زاھری ئے کتگ اے وھدا استین اسپیت چو پکی ءِ رنگا بیت،استین ءِ ھمے اسپیتی گوں دوست ءِ اسپیتیءِ رعایت ءََ دوست ءِ جند گشگ

(7) بیگا انت ھم کلیں مانائی پشدراں گوں ھور ادا ھمے مانا ھم مان آیگا انت کہ’’ دوست ‘‘ چو استین ءَاسپیت بزاں پاک ءُ ساپ انت بلے چہ منی وس ءُ واک ءُ دست رس ءَ سک دور انت ۔۔۔ اے رنگا یک جتکگالے ءِ تہا شائر ءَ وتی زباں زانتی ءِ کمال ءَچنکس مانا ءُ زندگیں مارشت جاگہ داتگ
"پیاپیں ترونگل" پیاپ ءِ لبز ءِ بُنی مانا انت پہک آپ ، وھدے ھمے لبز زبان ءَگونڈ گیری درو شم ءَ رتکگ گڑا اشی ءِ ’’ ک ‘‘ یلہ دیگ ءُپیاپ گشگ بیتگ۔امیت انت کہ اے سکیں کہنیں لبزے یا باز وھد انت کہ اشی ءِ کارمرزی ویل کنگ بیتگ چیا کہ اے لبز مارا سرجمیں کہنیں شائری ءَبس سہ جاہ ءَدست کپیت یکے فاضل ءِ ھمے شئیر ، دومی جام درک ءِ یک شئیرے ءَُ سیمی بی بی سیمک ءِ شئیرے ءِ تہاَ۔ ھور ءِ ھمے آپ یا ترونگل کہ انگتا زمین ءَ نہ کپتگ پہک آپ گشگ بیت دومی ھمے رنگا ھور ءِ آپ کہ زمین ءَسر بنت گڑا نوک آپ گشگ بنت ۔فاضل ءَادا ترمپ ءِ بدل ءَ ترونگل ءِ لبز پہ کزدن کار مرز کتگ چیا کہ ترمپ چہ سارتی ءَبدیت گڑا برپ (ترونگل) جوڑ بیت برپ ءِ نسبت ءَترونگل ءِ جمالیت چہ ترمپ ءَ گیشترنت چیا کہ برپ ترپناک ءُ شفاپیں چیزے کہ دوست ءِ وسپاں گوں سیادی داریت دومی برپ چہ زیادہیں سارتی ءَ بدیت ءُ ھمے وسپ ھم دوستئیگ انت کہ آ دل ءِ سارت کنوک انت۔بلے ادا ھم لبز پیاپ ءِ کارمرزی ءَروھانی یا مابعد طبعی کیفیتے ھمے لبز ءَگوں ھمگرنچ بیگا انت کہ بزاں تو آسمانی چیزے ئے ءُ من زمین ءِ آلودگیانی آماچاں ۔

[Zahida Raees Raji]

پیاپیں ترونگل ۔ غنی پہوال ءِ نبشتانک ندر پہ باسک ءِ وانوکاں

[Zahida Raees Raji]

پیاپیں ترونگل ۔ غنی پہوال ءِ نبشتانک ندر پہ باسک ءِ وانوکاں

[Zahida Raees Raji]

پیاپیں ترونگل ۔ غنی پہوال ءِ نبشتانک ندر پہ باسک ءِ وانوکاں