اَے بلوچستان تئی کوھاں پراموش نباں۔ سیمی بھرءِ ٹُکُّر
اَے بلوچستان تئی کوھاں پراموش نباں
سپرنامگ(نْدرپہ اسحاقؔ رحیمءَ)
( سیمی بھرءِ بنداتی ٹُکُّر کہ چَہ رَدیءَ پشت کپتگ اَت )
وژنءُ رُژن
گُلزار گچکی
بیسیمہ ضلع واشک ءِ تحصیلے، اِے ایم -۸ (گْوادر، سوراب سیکشن)ءَنالءُ خارانؔ کراسءِ سرااِنت۔بیسیمہ داں خضدار ۱۰۶ کلومیٹر اِنت، اِے دگّءَ انّوں این۔ ایچ۔ اے جوڑ کنگءَ اِنت، کہ ایشیءِ جوڑِشتءَ پد نالءُ خضدار چَہ مکرانءَ گیشترنزّیک بنت۔چَہ نالءَ پیش گریشگ ءِ کوچگ اِنت کہ چمداں مشکےءُ آوارانءِ راہ گیشّ اِیت۔چوش کہ نالءَ منی سانگندی ءُسیالی اِنت، پمشیکا من چَہ تربتءَ مشکےءِ راہءَ نالءَ باز رنداں قلندری کشتی( زمانگی بسّ)ءَ سپر کتگءُ اِے دگّءَ جْوانیءَ واکوبوں،ایشیءِ تاڑءُتیلانک سگّ اِتگ اَنت ۔ چَہ بیسیمہءَ خاران ۱۱۲کلومیٹرءُ سے کلاکءِ سپراِنت، وھدیکہ واشک ۱۵۵ کلومیٹر، سےءُ نیم کلاکانی سپراِنت۔ ضلع واشکءِ سے تحصیل، ماشکیل، واشکءُ بیسیمہ اَنت ۔بیسیمہءِ دَمَگ رخشانؔءُ راگئےؔ(راخئےؔ ھم گْوش اَنت)ءِمات کوہءُ تیھرءُ تلارانی ھمساھگءُ ھَنکین اِنت۔ راگئےؔ بُندرءَ چَہ پَتْکءَ دیم پہ بیسیمہ ۵(پنچ) کلومیٹر پد گِچکءِنِجلیءَ داں گریشگی کوہءُ ھمے ھَنداَبیلانی ھُدابُندیں زمین اِنت، وھدیکہ رخشانؔ ناگ تا پْتکؔءِ ڈگاراِنت کہ دیم پہ خارانءُ واشکؔءُ بُزرادیءَ رؤت، ھمے دَمَگءِ آپءُ کورءُ شیپ اَنت کہ دیمترءَ کبلہءَ رخشانی کورءَ پنجگورءَ سرکن اَنت۔ رخشانی دَمَگءِ گیشتری جہ منند بلوچانی دوئیں زبان( بلوچیءُ براھوئی)ءَ گپّ کن اَنت، اِدءَشھدءُ شگرگالیں بلوچیءَ گیشتر رخشانی گْوش اَنت ۔ رخشانی گالوار بلوچی زبانءِ سکّیں شیرکنءُ تامداریں گالوارے۔ اِے دَمَگءِ کدیمی نامءِپُشدرءَ نوک جوڑ بوتگیں ڈویژن رخشان ڈویژن ءَ نامینگ بوت۔
تحصیل بیسیمہ ءِآبادی کساس ۴۸۰۰۰(چَلّءُ ھشت ھزار)نپر بیت،اِدءَگیشر گِلءِ لوگ اَنت۔ بلوچستانءِ اِے دَمَگءَ چوناھیگا لوگ گیشتر گِل ئیگ اَنت، وھدیکہ مکرانءَ چَہ کدیمءَ ھِشت جوڑ کنگءَ پد بان بندگ بنت۔ اِے سارتیں دَمَگے، زمستانءَ گوریچ مستءُ دودست بیت، بے آچءُ اَنگرءَ زندگی اَزاب بیت۔نیزگارںں مھلوکءِ مستریں زلورتاں چَہ یکّے زمستانءَ دارءِ مُچّ کنگءُ اَمبار کنگ اِنت۔ اِے چار یونین کونسلز ، ناگ، کُرّگی، شِنگرءُ بیسیمہ اِنت۔بیسیمہءِ مردُم سکّیں مھنتی اَنت، کارءَھزمتءَ ھَیبءُ مڑاہ نکن اَنت، مھنتءُ ھزمتءِ اَرزِشتءَ جْوانی ءَ زانتکارءُ سرپد اَنت۔بیسیمہءِ گیشتری آبادی کِشتءُکِشارءُ مالداری کنت، اِدءِ شَرّتریں دَھّل پیمازءُ گِندیم اِنت،بلے اِدءَ انارءُ انگورءِ نیوَگ ھم اَلکاپیءَ بنت، مروچاں زیتون(olive)ءِ کِشَگ ءِتجربگ ھم کنگ بُوَگءَ اِنت۔بیسیمہءِ یکّ کسانیں بھرے شھراں پوریاگریءُ کارءُ روزگارکنت لاپ والینیت۔ اگاں ما بیسیمہ، خاران، خضدارءُ بلوچستانءِ گوریچانی دَمَگءِ مھلوکءَ گوں مکرانیاں دیم پہ دیم بکنیں گڑا زانگ بیت کہ اِدءِ مھلوک پہ کارءُ روزگارءَ دیم پہ مکرانءَ، ءُھرجاہ کہ نان بہ رسیت رؤت، مکرانی(ھاس کیچیءُ گْوادری) دیم پہ گوریچان ءَ روگءَ سکّ سُست اِنت۔بیسیمہءَروچے ھشت کلاکاں لین ھست۔اِے دَمَگءَ کساس ۱۵۰ فُٹ جَھل ز مینءَ شیرکنیں آپ دست کپ اِیت ، بلےاِدءَ ھچّیں ڈیمے نیست ، اگاں مزاردانؔ( چَہ پنجگوردیم پہ بیسیمہ، چَہ لڑی کَنڈَگءَجَھل مزاردانؔءِکور کَیت، ایشیءِ بارہءَ گْوش اَنت کدیماں ایشیءَ مزارءُ پُلنگانی دَوارجاہ بوتگ ، پمیشکا مزاردانؔءَ نام کپتگ)، کَلگَلیؔ، چُرّ، دْرمبینؔ کَورانی سرا ڈیم بندگ بہ بیت، جَھل زمین آپ ودّاِیتءُ پہ کِشارکاریءَ مزنیں کُمکے رسیت۔
دوشیگیں نیادءَ اِے گپّ آشکار بوتگ اَت کہ راستے اِے قبائلی جاگھے بلے ایشیءِ بلوچ دیم پہ علمءُ زانتءَ جُنزان اِنت، وانگ زانگءِ اَرزِشتءَ شَرّیءَ پوہءُ سرپد اَنت، بیستءُ یکّمی کْرنءِ سپر بے علمءِ توشگءَ بُرّگ نہ بیت ، جْوانیءَ زانت۔ھمے سَبَب اِنت کہ بیسیمہ وڑیں کسانیں میتگےءَ پنچ پرائیویٹ اسکول ، (’’دی ھوپ اسکول‘‘، دی ایور گرین اسکول‘‘، رخشان پبلک اسکول‘‘، ’’ایکسیلنس پبلک اسکول ‘‘، ءُ ’’ نیو رُژن پبلک اسکول۔‘‘ دْرُستانی کِرد ستا کَراِیت، بلے جَھلءِ دانْکاں ما تھنانیو رُژنؔءِ بابتءَ باوست کنیں کہ ما تھنا ھمیشیءِ تَرّءُ تاب کت ) ھست کہ ماں ایشاں بچّکانی پجّیگءَ جنکانی مزنیں کساسے وا نگءَ اِنت۔ چوش کہ ما دیم پہ شالکوٹءَ جُنزگی اِتیں وھد کمّ اَت، اَرزَبندءَپد رھادگیءَ پیش ما نیو رُژنؔ اسکولءِ تَرّءُ تاب کت، گْوریشی اسٹافءُ نودَربَراں مجلس کت، ایشیءِ پرنسل واجہ سیفؔ الرحمنٰءَ ھم مجلس بوتیں ۔نیو وژنؔ اسکول شھید سیفؔ الدینءِ وژن اِنت،اِے ھمائیءِگوں ھَمتَبیں بیلاں کشتگیں تومے کہ نوں مزنیں دْرچکے بوتگ، بیسیمہءُ بلوچستانءَ زانتءُ زانشتءِوشّتامیں بَرءُ نیوَگ دیگءَ اِنت۔ اِے ھما وژن اِنت کہ ایشیءِ رُژن وتی وانندگیں جنکءُ بچّکانی وسیلگءَ آؤکیں زمانگءَ بیسیمہءِ پجّیءَ سرجمیں بلوچستانءَ شنگءُ تالان بیت۔نیو رُژنؔ اسکولءِ بُن ھِشتءَ ۲۲اکتوبر۲۰۰۲ ءَ شھید سیفؔ الدین ولد ھُدا ؔ بکشءُ نوابؔ خان ولدمیر زَرّینؔ خان ایرکن اَنت۔واریءُ بزّگیءِ زمانگءَ، درکسانیءَ سیفؔ الدینءِ سرتربتءَ کپ اِیت، آشپءَ بازارءَ پانگپا (چوکیدار) بیت، سُھبءَدَربَرجاہءَ وا ن اِیتءُ وتی بانداتءَ رُژنا کنگءَ پہ جُھدءُ کوشست کنت، پوریاگری کنتءُ وانگءِھرچءُ دَرچاں کَشّ اِیت۔آوتی مھنتءُ ھیدریچیءِ برکتءَ1998ءَ چَہ ڈگری کالج تربت ءَ چاردہ تَبَک(گریجویشن) وان اِیت آؤکیں زندءَ ۲۰۰۲ ءَپی۔ سی ۔ ایس(پروونشل سیول سروس)ءِ چکّاسءَ سوبین بیت سیکشن اپسر بیت، جْوانیں سرکاری نوکری یے گیپت۔ نوابؔ خان آئیءِ ماں تربتءِ پانگپائیءِ زمانگءِ کسّھے کاراِیت کہ،’’ سیفؔ الدین یکّ شپے ڈیوٹیءَ بیت، سکّ ژندءُ ژول بیت، تربتءِ بازارءَ ریڑھی یے ءِ سرا وپس اِیت واپ کپ اِیت، پولیس نزانت کہ اِے پانگپاہ اِنت وپتگ، ریڑھی ءَ تیلانک دنت ،ریڑھی گھڑی چوکءِ برزُگےءَ دیم پہ جَھلگءَ رھادگ بیت۔ سیف ؔ الدین ءِ چمّ پچ بنت ، آ اَبکہ بیت کہ ریڑھی چونءُ کجا رؤگءَ اِنت؟۔زندءِ ھمے جنجالءُ اَزابانی دیمپانیں ورناھیں سیفؔ الد ینءِ پجّیگءَ نوابؔ خان بلوچ نیو وژنؔ اسکولءِ بُن ھِشت ایرکنگءِ پُشدری کسّہ ءَ چوش کاراِیت ؛ ’’ ۲۰۰۲ ءِ سال اَت، منءُ شھید سیفؔ الدین کوئٹہءَ اِتیں، سیفؔ الدینءَ گْوشت،’ بریں بازارءَ ، پہ اسکولءَ جُلّ بھاگریں۔‘ اِے روچاں ناں اسکول ھست اَت، ناں آئیءِ ماڑی، نئیکہ نودَربَرے، ھُشکیں وابے اَت کہ ما گوں پچیں چمّاں دیستگ اَتءُ آئیءِ ماناءَ سیفؔ الدین گوں سے دانگ جُلّاں کنگ لوٹگءَ اَت۔ منءَ شَرّی ءَیات اِنت،اِے روچی سیفؔ الدینءِ کیسگءَ ۱۳۰۰(سینزدہ سد کلدار) مان اَت، چمیشاں سے دانگ جُلّ گپت، پہ ایرکنگءَ اَے ون سٹی ءَ پجّاروکےءَ لوگءَ بُرت اَنت، نیووژنؔ اسکولءِ بندات چمداں بوت، لھتیں وھدءَ پد ما بیسیمہءَ اَتکیں اسکول بندات کت۔ سیف ؔالدین ءَآئیءِ گریبیءُ بزّگیں زندجاور آئیءَ پہ وتی میتگءِ چُکّانی وانینگ، زندءِ پڑءَ شَرّیںءُ کارآمدمیں بنی آدم جوڑ کنگءِ سکینءَ دنت، آئیءَ لاچار کنت کہ آ زندءِ منزلءَ سربُوگءَ رَند پشت کپتگیناں بیھالءُ پراموش مکنت، آھاں چَہ علمءِ رژنائیءَ بھرہ مند بکنت۔ ھمے سکینءُمِھراَنت کہ مروچی نیو بیسیمہ وڑیں دورپاندیں میتگےءَ نیو رُژن اسکولءِ وسیلگءَ رُژن تالانی اِنت کہ اِے وھداں بزاں ۲۰۲۰ ءِ سالءَایشیءِ کُلّی ۴۳۷(۳۸ دَرسدجنکءُ(۶۲دَرسد بچّک) نودَربَروانگءَ اَنت۔ چرے اسکولءَ میٹرک پاس کنوکیں بازیں چُکّے مُلکءِ اِے دگہ ٹیکنیکل کالجءُ یونیورسٹی، چوش کہ مکران میڈیکل کالج (نو ا ب ؔخانءِ جندءِجنکءَ اَبیددگہ دو جنک) بولان میڈیکل کالج(چار جنکءُ سے بچّک)، کوئٹہ انسٹیٹیوٹ فار میڈ یکل سائنسز(یکّ نودَربَرے)، آرمی میڈیکل کالج(یکّ نودَر بَر ے)بقائی میڈیکل کالج(یکّ نودَربَرے)، یونیورسٹی آف انجنیئرنگ(یکّ نودَربَرے)، اِسپین ءَ(یکّ پی۔ ایچ۔ ڈی نودَربَرے) کساس ۲۴۰ نودَربَر ماں بی۔ آر۔ سی لور ا لا ئیءُبی، آر۔ سی تربت، کیڈٹ کالج مستونگ، کیڈٹ کالج پنجگورءُ اِے دگہ اسکولءُ کالجاں داکلءُ وانگءَ اَنت کہ بیسیمہءُ آئیءِ نزّیکی میتگاں اَبید پہ بلوچستانءِ علمی آشوبءَ مزنیں بھرشتءُکِردے پیلو کن اَنت۔ ھمے پَیم اِے اسکولءِ چار نودَربَر پی۔ سی۔ ایسءِ چکّاسءِ تیاریان اَنت۔اِے کساسءَ دَھّل( پروڈکشن) دیگ ناں ایوکءَ پہ بیسیمہءَ بلاھیں ھزمتے بلکن اِے بلوچستانءِ بلاھیں جُھدے کہ اگاں پدمنتگیں ھَندءُ دَمَگ اَنچیں علمی گامگیج بزوراَنت، بھرشت بکن اَنت، آؤکیں چندے سالاں بلوچ چاگردءَ مزنیں بدلی سدلی یے اَتک کنت، چاگرد دیم پہ وشّھالیءَ جُنزان بیت شَرت ھمیش اِنت اِے وانندگیں پدریچ تھنا پہ بیوروکریٹ بُوَگ، کارءُروزگارکنگ، کارگاڑی بھاگِرگءُ بنگلہ بندگءِ جُھدان مہ بیت۔ سیفؔ الدین بلوچ یکّ جنوری ۲۰۱۳ ءَ بیسمیہ شھرءَ تیرگوای کنگءُ کُشگ بوت کہ چوشیں ورناہءِ مَرگ راجی مَرگ اِنت، چاگردءِ دیمرئیءِ جُھدانی دیمءَ بلاھیں بندےءِ بندگءِ ھساب ءَ اِنت، زانتءُ زانشتءِ چراگءِ کُشگ اِنت۔مِرگءِ روچاں آ پیپلز پرائمری ھلتھ کیئرانیشیٹیو( پی۔پی۔آئی)ءَ ڈسٹرکٹ سپورٹ منیجر اَت۔ پہ دگراں وشّ بھتءُ پہ وت بدبھتیں اِے ورناءِ زندگیءِ کسّہ ھم سکّ اَجب اِنت۔ چَہ واریءُ بزّگیءِ جَلّکءَ درکَیت کارءُروزگارءُ کَٹّءُ کمائی بندات کنت،میتگءَ علمءُ زانتءِ چراگے بلین اِیت، لوگے اَڈ کنت، شادان بیت ،روڈ اکیسیڈنٹےءَ لوگبانُک ئِے بیران بیت، شادِہءُشادھانی ئِے اَدارکی بنت۔ دومی آروسءَ کنت، دوبر نوکیں زندے بندات کنت، وشّیانی منگیراں بیت چندے وھدءَ رند اوترائی(بے چُکّ ءُ چلانگی)ءَ وت چَہ اِے کوڑویں اِمروزءَ لڈ ّ بار کنت، بلے چَہ وتی ھزمتانی برکتءَ دائم دلاں مان اِیتءُ گیرآرگ بیت ۔
باگچھیں بیسیمہ زیمرءُ لبزانکءِ پِڑءَ ھم چواِے دگہ ھَندءُ اَستاناں گام جنان اِنت۔ اِدءِ زیمری کارِست کِلّی پُگی ءِ علی جان ثاقبؔ وشّیں توارےءِ واھُند اَت، تامدارءُ شیرکنیں بلوچی ءُ براھوئی زیملءِ باتِنے اَت، سال ۲۰۱۲ ءَ سُھرسَریں تیرانی آماچ کنگ بوت ،ساہءِ سازئِے چَہ زندگیءِ سیمّاں پْروشگءُ جتا کنگ بوت۔ گُڈ ّ چَہ ثاقبؔ آئیءِ شاگرد ندیمؔ شھزاد ھم اِے دَمَگءِ شَرّیں گُشندھے، باز گوشدارگ بیت۔ اِے دَمَگءَ سروزءِ سازگر ھم ھست بلے اِے کو ھستگ دُ ورپاند یں میتگان اَنت، کَزاہ آروسءُ شادھی مجلسانی بْراہ کنگءُ پہ تُستگیں بالادانی تاھیرگِرَگءَ آرگ بنت۔ چریشاں پکیری( نیمّونی مست کنوک) سروزی ءُ سازگرگیشتررخشانءِ دَمَگ شیرؔنزہءُ حسینؔ زئیءَاَنت۔ بیسیمہءَ بلوچیءُ براھوئی زیمردوئیں گوشدارگ بنت،بلوچی باز گوشدارگ ءُ دوستد ا ر گ بیت، اِدءَ مھلوکءِ پسُنداُستاد نورلؔ، عارفؔ بلوچ، نورؔخان بزنجو، مسلمؔ حمل اِنت۔ بیسیمہءَ لبزانکءِ پِڑءَ رخشانؔ ادبی سوسائٹی(۱۵ دسمبر ۱۹۹۸ ءَ جوڑ کنگ بوتگ)ءِکِرد ھم ستاکَرزاِیت،اَنچوش رخشان ادبی دیوان اِنت۔ اِد ءِشائرءُ لبزانت عُبید ابدالؔ(بلوچیءُ بروھیءِ شائر) کہ آئیءِبلوچی شئیرانی کتاب بچکند سال ۲۰۰۶ءَ چاپءُ شنگ بوتگ ، حمیدؔاللہ (’’بلوچی لبزانکءِ تاریخ‘‘،ءِ نامءَ کتابءِ نبشتہ کار )ابرارؔ برکت ءُ اِے دگر نام گِرگ کَرزاَنت، لبزانکءِ ھزمتءَ کنگءَ اَنت۔
نیووژنؔ اسکولءِ تَرّءُ تابءَ ایشیءِ پرنسپل سیفؔ الرحمنٰءُ نوابؔ خانءَ ماراکلاس رومز پیش داشت اَنت، گوں نودَربَراں دُچار گیتک، ھالءُ اھوالءِ موہ دات۔ گُڈ ّسرا پرنسپلءِ کارگسءَ چاہءُ چلیمءِ نیادءُ مجلسءَنیو رُژنؔءِ ڈائریکٹر ڈاکٹر ظریفؔ احمد بلوچ کہ مروچاں بلوچستان چیریٹی رجسٹریشن اتھا ر ٹی ( زمانگےءَ گْوادر ڈیولپمنٹ اتھارٹیءَ ڈائریکٹر اَت )ءَ ڈائریکٹر اِنت، ھم گوں ما ھمنیاد بوت، اسکولءُ چیریٹی رجسٹریشن اتھارٹیءِ بُنگپّاں جْوانیں مجلسءُ باوستے بوت۔ پرنسپلءِ کُرشیءِ پُشتءَ سیفؔ الدین بلوچءِ ٹوھیں اَکسے (پورٹریٹے) ڈیوالءَ دراتکگ اَت کہ اِے پدّر کنت نیو وژنؔ اسکول ءَ وتی مھروان، وتی سسّا سا چ ، وتی بُن ھشت ایرکنوک نہ شمُشتگ، بیھال نہ کتگ۔ ھردیں کہ من’’ وژن‘‘، نبیسّاں نزاں چیا نَد ’’رُژن‘‘، نبیسّ اِیت، گُمان بیت ھمے دیدانک ( وژن) مہ بیت، چاگردءَ دیمرئیءِ رُژن اَسُل دْراھی نکنت، بامسار نہ بیت، روچ ٹِکّ نکنت، جھان سھراءُ گِندگ نہ بیت، ، ’’ بْوان اِت،بْوان اِت، بسّ بْوان اِت ‘‘،داں ’’اِے سپر ‘‘،مُرادانی مِنزلءَ سر بہ بیت۔(روان اِنت)
