( زِند نامک )
چارمی بہر ………………رفیق چاکر
من شمُشتگ اَت کہ چہ وتی دومی کلاسءَ سِٹ جتءُ پنچمی کلاسءِ ترانگءُ یاتاں نبشتہ کنگ بِندات کُتءُ کمے جیڑگءَ رند من اے مار اِت کہ زندءِ بازیں ترانگ پہ نبشتہ کنگءَ پشت کپتگ اَنت پمشکہ جُہد کناں کہ ھمک سالءِ وتی سرگوستءُ ترانگاں ھما رنگءَ نبشتہ بہ کناں۔1987ءَ من دومی کلاسءَ وانگءَ اِتاںءُ اے ھمازمانگ اَت کہ واجہ صالح مئے ٹیچر اَتءُ ماراوانینگءَ اَت.واجہ صالح پنجگورءِ شہر خدابادانءَنِشتگءُ مرچاں ٹیلی فونءِ محکمہ ءَ کار کنگءَ اِنت۔

واجہ صالحءِ شری ایش اَت کہ آئی سکولءِ تہا گوں وش گُٹیءَ سبق مارا وانینتگ اَتءُ آئی مدام دستءَ یک بلاھیں شیپانکے بوتگ اَت کہ اگاں یکےءَ سر کمے چِست کُرتگ اَت بزاں کہ واجہءِ شیپانکءَ ھما نودربرے پُشتءَ توار کُرتگ اَتءُ شیپانکے پد ھما نودربرے پُشتءَ پشت کپتگ اِتاں.واجہ صالحءِ بیمءُ تُرس انچو زیات اَت کہ ما لبزے کہ چہ گسءَ یات کُرتگءُ کلاسءَ اتکگ اِتاں گُڈا گوں واجہءِ گِندگءَ ما ھما لبز شمُشتگ اَتءُ واجہءِ دستاں لٹ وارتگ اَت.مئے کلاسءَ کزا یکے پشت کپتگ اَت کہ واجہءِ شیپانکءَ آئی پُشتءَ وتی پدءُ رند پیداک نہ کُرتگ اِتاں.امان کریم ،ادریس،پزیر آسکانی،پزیر صالحءُ دگہ نودربرانی ھمراہیءَ ما اے سالءَ گیشتر بچک سوب مند نہ بوتاںءُ 1988ءَ یکرندے پدا مارا ھمے کلاسءَ جَلگ کپت کہ مئے اولی رندءُ منی زندءِ اولی رند اَت کہ من سوبمند نہ بوتگ اِتاںءُ پدا دومی کلاسءَ نِشتگ اِتاں۔

اے ھما دورءُ زمانگ اَت کہ ماوانگءِ جندءَ سرپد نہ اِتاںءُ بس مُدام چہ ماتءُ پتءُ کماشانی تُرسءَ بیگ گوں کتاباں بڈءَ کُرتگءُ دیم پہ سکولءَ پہ نادلکشی شُتگ اِتاں.وانگءَ چہ گیشتر ما چَبہ ڈڈی جتگ اَتءُ بس پہ نام وانگءَ اِتاں.وانگءَ چہ رند کوہءُ کورءُ جنگلاں گشتگءُ کُلی چونکی گِپتگ اَت بلے کُلی چونکی گیشتر عارف مولجان،بشیر حمزہ،پزیر آسکانی، روف ملاخدابخش، شبیر میا عزیزءُ دگراں شوھاز کُرتگ اِتاںءُ من کدی ھم کُلی یا کہ کپوتءُ شانتُلءِ کدوہءُ ھیکءُ چونکیانی شوھازگءَ سوبمند نہ بوتگ اِتاں.منی ھم عمرءُ ھم کلاسیں بچکاں کہ کُلی،شانتُلءُ کپوت کہ شوھاز کُرتگ اَت گُڈا یکروچے من ھم چہ لوگءَ دراتکءُمئے لوگانی دیمی نیمگءَ ھماکُنرءِساھگءَ وتاراسر کُرت کہ اودا نِگرانچےءَ ھیک کُرتگ اَتءُ ھما ھیک نوں چونکی بوتگ اِتاںءُ چہ کدوءَ مُدام ڈنءَ سر کشانءُ توار کنان اِتاں.من چہ ایدگہ سنگتانی زِدءَ چمءُ دو چم کُرتگ اَتءُ ھمادوئیں چونکی چہ کدوءَ در کُرتگ اِتاںءُ وتی کیسگءَ کُرتگ اِتاںءُ دیم پہ میتگءَ مدان مدانءَ اتکگءُ وتی لوگءَ سر بوتگ اِتاں. لوگءَ کسانیں وابجاھے پہ چونکیاں جوڑ کُرتءُ لوگءِ دَرھمدانءِ سرا چونکی ایر کُرت اَنتءُ میتگءِ دیمی نیمگءَ پہ کَٹگءِ( مدگ) ءِ گِرگءَ رواں بوتگ اِتاں.اے شپ پہ شری گوستءُ دومی روچءَ من سکولءَ چہ اتکاں تاں منی کماش چہ مسافریءَ اتکگ اَتءُ گوں نِگرانچی چونکیانی گِندگءَ یکرندے آرا منی سرا کندگ اتکءُ پدا منءَ گوں پاد تراپءُ بیہاراں لاچارے کُرت کہ من نِگرانچءِ چونکیاں پداواتر ھما کدوہءَ سر بہ کناںءُ اگاں من چونکی سر نہ کُرت اَنت گُڈا اے لوگءَ منءَ جاگہ نہ بیت.چہ لوگءَ در کنگءِ بیہاراں منءَ نزور ترینتگ اَتءُ من نِگرانچ ھما کُنرءِ کدوءَ تاں بُرتءُ سر کُرت اَنت کہ گوں چونکیانی گِندگءَ نریںءُ مادگیں نِگرانچ منی سرا پہ وشی بال بالُک جنگءَ اِتاں۔

اے سال ھم پہ بے وانگءُ یک پادوکیءِ جنگءَ گوستءُمئے اُستاد لاچار بوتاں کہ دیمی کلاسءَ منءَ تیلانک بہ دیاں.اے بی ایس او ءِ ھما دورءُ باریگ اَت کہ پہ بی ایس اوءِ نامءِ گِرگءَ مردماں وتی جان داتگ اَتءُ پروم ھم بی ایس اوءِ یک جوانیں بُنجلے جوڑ بوتگ اَت پرومءِ بی ایس او ءِ سروکیءَ شہید عبدالستارءُ منی ناکو زتک اللہ بخش کنگءَ اِتاں.اللہ بخشءِ لوگ بی ایس اوءِ سنگتانی جاگہ اَتءُ ماکسان اِتاں بلے کدی کدی اللہ بخشءِ لوگءَ شُتگءُ سَرُکءُ بیرُک کُرتگ اَت.نور محمد نورل،الہی بخش گوادری،استاد ستار، شفیعءُ امام بخش مستانہءِ انقلابی سوتاں ھم مئے دلءَ جاگہ کُرتگ اَت.ما دگہ نظریہ فکرءُ زانت نہ زانتگ اَت بلے ما ھمے سرپد بوتگ اِتاں کہ ھمے مشل والا سُہریں بیرکءِ مِہر مئے جانءِ ھمک رگءِ تہا تچوکیں ھونءِ ترمپ ترمپءَ ھوار اَتءُ اے ھما سال اَت کہ بی ایس اوءِ سنگتاں اولی گچینکاریاں چہ پنجگورءَاولی رنداں پروش وارتگ اَت.یک سُہب ئےءَ مہلہ ماوتی لوگءَ نِشتگءُ چاہ ورگءَ اِتاں کہ مئے ناکو مول جان مئے لوگءَ اتکگ اَتءُ منی کماشءَ جُست کُرتگ اَت کہ باریں گچینکاریاں کئے سوبمند بوتگ گُڈا ناکو مولجانءَ منی کماش ھمے گُشتگ اَت کہ بی ایس او والایاں پروش وارتگ. گوں اے گپءِ اُشکنگءَ منی ارساں شلگ بِندات کُرتگ اَتءُ منی ھوڈسکگانی توارءَ منی ماتءَ منءَ تسلہ داتگ اَت کہ بی ایس او والا پروش نہ ور اَنت۔

من گوں ماتءِ اے تسلہ دیگءَ کمے گِہتر بوتاںءُ ماتءَ وتی گُشانءِ لمبءَ منی ارس پہک کُرتگ اِتاں.دگہ نظریہءُ راج دوستیءِ بابتءَ سرپد نہ اِتاں بلے سُہریں بیرکءِ گیشیں مِہر اَت کہ گچینکاریاں بی ایس او والایانی پروش ورگءَ منءَ گریوگ پرماتگ اَت.مئے واھگ بوتگ اَت کہ یکے مارا چہ ھمے سُہریں بیرکاں یکے بہ دنتءُ من آرا وتی لوگانی دیمءَ کاپرءِ سرا مِک بہ کناں.
مئے کسانیءِ ھمے دورءُ باریگاں کہ من اولی یا دومی کلاسءَ وانگءَ اِتاں کہ مئے سکولءَ ماسٹر بشیر نامیں اُستادے است اَت کہ آئی پاد مارےءَ وارتگ اَتءُ گوں یکیں پادءَ مُدام وتی کلاسءِ وانینگءُ سکولءِ تہامن گردگءَ دیستگ اَت.ھمے گُشگ بوتگ اَت کہ ماسٹر بشیر پادءَ مارےءَ وارتگءُ آئی پاد انگت گوں اسپیتیں پٹیءَ گِندگ بوت.دیر نہ گوست کہ ھالے شِنگ بوت کہ ماسٹر بشیر ایرانءَ دُزانی دستءَ جنگ بوتگ.اے روچاں تیوگیں پروم ءَ یک سیاھیءِ تالان بوتگ اَتءُ تیوگیں پرومءِ مردم ابیتک اِتاں.ماسٹر بشیرءِ مہروانیءِ گپءُ ھبر انگت سی ءُ پنچ سالاں چہ پد انگت کدی کدی پرومءِ وانندھیں مردمانی دپءَ آئی توسیپ کنگ بیت.
دو چارِکی لوگانی تہا زِند پہ جنجالی گوزان اَت بلے کسانیءِ جنجال گیش مارگ نہ بنت کہ بنی آدمءِ دیمءَ زِندءِ بنداتی آسراتی ورگ چرگءُ پُچءُ پوشاک ءُ دگہ کسانی آسراتیاں ماتءُ پت پہ کارءُ کُنِشءُ چُلوپگ سرجم کناں.پتءَ وتی دبئیءِ وھدءُ زمانگاں دو کسانیںءُ دو مزنیں پیتی آورتگ اَت کہ چہ ھمے کسانیں پیتی آں یکےءَ من وتی کتابءُ کاپیءُ وانگءِ ایدگہ کارمرز کنوکیں چیز تختی بزاں لو،سیاھیءُ ڈیل ایر کُرتگ اِتاں.دومی جماعتءِ اولی سالءَ رند بے سوب بوگءَ چہ رند کمے پہ وانگءَ منی دلگوش ھما نیمگءَ بوتءُ منءَ اُستاداں کمے تیلانک داتءُ من سیمی کلاسءَ وانگءَ اِتاں کہ مئے لوگءِ مردماں لڑءُ بار کُرتءُ چہ مئے میتگءَ سئے کلو میٹر دور کلشنءَ واجہ بوھیرءِ میتگءَ شُت اَنتءُ چہ وتی پسءُ بُزانی چارینگءَ مئے سر آمیتگءَ کپتگ اَت۔

میتگءِ مردمانی مِہر انگت منءَ یات اَتءُ وھدے آمیتگءَ انگت سر کپیت من مہروانیں مردمانی مِہراں انگت گیر کاراں.واجہ بوھیرءُ بی بی سازین،بی بی ماہتاپ،واجہ کمردین، واجہ ولی محمد ءُ دگہ بازیں پیرءُ کماش اے میتگءِ براہ اِتاں.یکےءَ پہ دومیءَ مُدام مِہر بہر کُرتءُ مئے اے میتگءَ آیگءُ نِندگءَ مارا کسانیں لوگے دیگ بوت کہ ھمیشی تہاما لوگءِ مردماں نِشتگءُ زند گوازینتگ اَتءُ زمستانی سارتیں شپاں مئے شَنِکءُ گورگ ھمے لوگءِ یک کُنڈےءَ بستگ اِتاں.بہار گاہ نہ اَتءُ دیر بوتگ اَت کہ ھوراں نہ گورتگ اَتءُ بے ھوریءُ ڈُکالءَ پسءُ بُز بے کدیمءَ نہ بوتگ اِتاں.برے پتءَ ھُرماگ،چَل بہا زُرتگءُ آورتگ اَتءُ برے دان آورتگ اَت پہ پسانی کاہءُ کدیمءَ.دیر نہ گوست کہ من گوں ھمے میتگءِ وتی ھمسرو یونس چاکر،فاروق غلام ءُ سلیم محمد نورءَ رِھتءُ ریچ بوتاںءُ سکولءِ سئے ایں ماہءِ موکلاں من ھم پسانی شوانگ بوتاںءُ کور پہ کورءُ جنگل پہ جنگل بوتاں .ما چاریں سنگت برے کلہ کور، برے سَرناگ برے ٹوبہءُ برے یک کورےءَ پس چارینتءُ نیمروچءِ وھداں ٹوبہ یا کلہ کور یا کہ کلشنءَ دور سریں چاتءَ رمگ آپ داتگ اَت.سُہبانی سرا پسانی چارینگ نیمروچءَ درچکءُ دارانی ساھگءَ وپسگءُ پدا بیگاہءَ چہ کورءَ دار چنگءُ بڑءَ کنگءُ آرگ مئے ھمک روچی دست گٹی بوتگ اَت.بیگاہءِ وھداں دیم پہ میتگءَ کہ مااتکگ اِتاں گُڈا میتگءِ نزیکءَ ما فاروقءِ سُہر مَلیں پاچِنءُ یونسءِ کَپتریں پاچِن میڑینتگ اِتاںءُ سئیل چار اِتگ اَت.ھمک ھپتگ ما ٹوبہءِ کوہءِ سرا شُتگءُ چیدگ مِک کُرتگ اَت.بلاہ بلاھیں سنگ چِتگءُ یکجاہ کُرتگ اَتءُ سر پہ سر کُرتگءُ کوہءِ سرا یکجاہ کنان کُرتگ اِتاں ءُ وھدے ما کوہءَ چہ ایر کپتاں گُڈا چیدگ مِک اَت.کدی کدی من انگت کہ ھما جاگہاں رواں چیدگ انگت ھما رنگءَ مِک اَنتءُ ھماوھدءِ ترانگءَ گیج اَنت. سئے ماہانی تہا من یک کاملیں شُپانکےءِ رنگءَ بوتگ اِتاں.آپانی کسانی کلیگ،چادرءِ لمبءَ بستگیں نان،بیگاہءَ چیلکءِ ریسگءُ دارءِ چِنگءُ کوپگاں کنگ منی گوں وتی سنگتاں ھمک روچی کار اِتاں.پت کہ ھمک ماہءِ سراپہ شہرءَ شُتگ اَت گُڈا من ھلوہ آرگءِ کُلوہ کُرتگ اَتءُ کورءُ کوہاں گوں وتی شُپانکیں سنگتاں ھلوہ ورگءِ دگہ وتی یک مِزگے اَت.سئے ماہءِ موکل کہ ھلاس بوتگ اِتاں گُڈا میتگءِ کُلیں مردماں پدا لڑءُبار کُرتگ اَتءُ ٹوبہءَ شُتاں.موکل کہ ھلاس بوتگ اِتاں من رمگءِ شوانگی یل داتگ اَتءُ گوں وانگءَ پدا یکرندے مُشکول بوتاں.نوں منی راہ پہ سکولءِ روگءَ سک دور بوتگ اَتءُ ھمک روچ سہبءَ مہلہ پاد آیگءُ شش کلو میٹر پیادانءَ سکولءَ اَتکگ اِتاں.منی کماش ھمک روچ منی ھمراہ اَتءُ من سکولءَ شُتگ اِتاں.کتابانی بگل جول منی پتءَ کوپگاں کُرتگ اَتءُ من آئی رندءَ روان اِتاں.سہبءَ سکولءَ وانگءُ بیگاہءَ پدا واتر ٹوبہءَ وتی میتگءَ آیگ منی کار اَت.سیمی کلاسءِ وانگ پہ من کمے وشتر بوتگ اَت کہ من لبزے لبزے وانگءُ نبشتہ کنگ زانت.چہ کمے وانگءُ زانگءَ منی جُہد گیشتر بوتگ اَتءُ منءَ گیشتر سکین رستگ اَت پہ وانگءَ. بیگاہءِ وھداں کہ دیم پہ میتگءَ شُتگ اِتاں گُڈا وتی ونتگیں سبقءُ یات کُرتگیں نعتءُ حمدءُ نظم وش گُٹیءَ وانان کُرتگءُ میتگءَ شُتگ اِتاں.تیوگیں راہءِ روگءَ من نگیگ نہ بوتگ اِتاں بلے ٹوبہءِ جَہلی نیمگءَ لہتیں کبرانی کِرا کہ من گوستگ اِتاں یاکہ کوہءِ سُنٹءَ سر بوتگ اِتاں منی جانءَ تُرس کپتگ اَتءُ من زوت زوتءَ میتگءِ نیمگءَ تچانءَ شُتگ اِتاں.
روان اِنت………