سفرنامہ
اسحاق رحیم
اولی بَہر
بَگّ ءَ پہ درْابول ءَ زھیر بیتگ
مارا پہ دشت ءِ گورگیں کُلّ ءَ
2020 ءِ سال ءِ بنگیجی روچاں جنوری ماہ ءِ 26 تاریخ کہ یکشمبے ءُ تعتیل ءِ روچ اَت من ءُ ماسٹر عطا پلیری گوں انجنیئر داؤد کلمتی ءِ ھمرائی ءَ پہ دشت ءِ یک روچی ترّ ءُ تابے ءَ دراتکیں داؤد ءَ چہ گوادر ءَ کسانسالیں عبداللہ ھوت ھم ھمراہ ات چہ پلیری ءَ من ءُ ماسٹر عطا ھم ھوار بیتیں ما اول ءَ دیم پہ دشت کُلدان ءَ راہ کپتیں کہ چہ اودا مارا عبدالصمد زیرگی ات کہ آ دشت ءِ راہ ءُ دراں چہ ما بلد ءُ زانت کار تر اِنت مارا چوناھا دور روگی نہ ات بلے تاں سنٹسر ءُ کلاتو ءِ آتراپاں روگی اَت کہ گوں ماشین ءَ مئے یک روچی پاد راھے اَت.
چہ پلیری ءَ ما کوسٹل ھای وے ءِ بَڈّ سوار اتیں دیم پہ دشت ءَ مئے سفر بنگیج اَت موسم ساچان اَت ءُ آزمان نوداں اندیم کتگ ات گوں ھمے موسم ءَ ھمراہ ما کُلدان ءِ نزیک ءَ رستیں مارا شنزاں گپت بلے ما دلجم اتیں کہ اے کسانیں شنزے کمیں شمور شنز ایت ءُ پدا ھلاس بیت پرچاکہ مرچاں انٹرنیٹ ءِ دور ءُ باریگ ءَ مزنیں ھَور ءُ ھَرّگانی ھال مردم ءَ چہ ھَور ءِ آیگ ءَ پیسر تر سر بیت.
ماکہ کلدان ءَ سربیتیں شنزاں ھم داشت کلدان تاں پلیری کساس 20 ملٹ راہ بنت پمیشکہ ما زیت رس اتی‍ں…
کُلدان دَشت ءِ کَور سرا چپّی دست ءَ گُڈّی میتگ اِنت کہ چہ ادا کمیں دیم ترا دشت ءِ مزن کَور ءِ آپ کیت ءُ جَھلادی ءَ پہ دریا ءَ رِچ ایت… ادا کَور ءِ آپ وھدے کہ اوشت ایت کمیں روچ ءَ پد سور بیت پمیشکہ کہ دریا ءِ آپ وھدے پُرّ ءَ کیت گڈا گوں وشیں آپ ءَ ھوار بیت… ادا مردم مدام گوں کَور ءِ آپ ءَ کُستیگ اَنت ادا باز رندا مھلوک ءَ گوں وتی جھد ءَ کَور ءِ آپ ءَ بندگ ءِ جھد ھم کتگ بلے بے سوب بیتگ انت مزنیں ھار ءُ آپ کہ اتکگ بند پدا پُرشتگ….گوں سرکار ءَ ھم باز بری اد ءِ جھمنندیں مردماں دزبندی کُتگ کہ مارا شریں الکاپیں بندے بہ بند ءُ بہ دئے تاں کہ کَور ءِ آپ بہ رکّ ایت ءُ کَور گوں دریا ءَ یک راہ مہ بیت بلے اے مُلک ءِ سرکار ءَ وشی‍ں وھد ءَ مردمانی گپّ گوش نہ داشتگ نی وا بِلّ کہ چہ وت ھلاس اِنت…
من ءَ انگت یات اِنت کسانی ءَ کہ منی پیرک ءِ ھنکین کہ کَور ءِ آ دست ءَ “مُجو” ءِ بازار ءَ اَت مردماں ھمے کَور ءِ دپ ءَ کَانیگ کونتکگ اَت ءُ چَمے کانیگاں آپ وارتگ اَت پرچاکہ کَور ءِ تہا اوشتاتگیں آپ سور اَت..
کُلدان ءِ بازار چہ کوھن ءَ کسانیں میتگے بیتگ بلے چہ 1998 ءُ 2007 ءِ مزنیں ھار ءَ پدکَور ءِ آ دست ءِ بازار مُجو ءِ مردماں کہ لَڈّ اِتگ ءُ اتکگ اَنت گُڈا اے میتگ مستر ءُ مھلوک ءِ آبادی گیش بوتگ..
ادا جھمنندیں مردمانی کار ءُ روزگار گوں باڈر ءَ بندوک انت پمیشکہ چہ بلوچستان ءِ دگہ بازیں دمگانی ھساب ءَ اے میتگ ءِ مردمانی روزگار گھتر اِنت ادا جھمنندیں مردم گیشتر محنتی ءُ جَپاکَشّیں مردم انت ادا مئے دابیں تَمبل پہ لنکک ھساب بنت..
ادا مہلوک کَور ءِ سرا آبادیں زمیناں کِشت ءُ کِشار ھم کَن اَنت اد ءِ مردماں مال ءُ دلوت ھم شرّیں رنگے ءَ گوْر اِنت چہ کَور ءُ شیپانی ھار ءُ مَلّ ءَ پد اد ءِ زمین انچیں بہار کاہ رودین ایت کہ دزکِشیں کاھانی ضرورت پَشت نہ کپ ایت…جہل دشت ءِ اے میتگانی زمین پہ سُہرو، ماش ءُ پرماش ءَ گنوک اِنت ادا پمیشکہ زیات مردم سُہرو زُرّت ، ماش ءُ پرماش ءِ کِشت ءُ کِشار کَن اَنت..
اے میتگ ءِ نام پمیشکہ کُلدان اِنت کہ زمانگاں ادا کَور ءِ کَش ءُ کّراں ایراپگانی دیم ءَ کُل باز رُستگ بیتگ…اے میتگ ءَ وانگ ءُ زانگی اسکولے ھَست کہ تاں مڈل ءَ ادا وانینگ بیت مرچاں گورنمنٹ ءَ ھمے اسکول ءَ ھائی ءِ درجگ داتگ…
بلوچی زبان ءِ مزن نامیں کلاسیک شاعر واجہ مُلّا ابابگر کلمتی ھم ھمے میتگ ءِ کبرستان ءَ کَلّ اِنت کہ اے میتگ مُلّا ابابگر ءِ بُنکی ھنکین ءُ جاہ اِنت..
گوں کُلدان ءِ سربیگ ءَ ما دیست کہ کُلدان ءَ نوک آوکیں برق بزاں بجلی ءِ کمباھانی سرا تار بندگ بیگ اَنت بزاں کہ چد ءُ پیسر اے میتگ ءَ لین نیست نوکی اولی رند ءَ بجلی ءِ کمبہ مِکّ کنگ بوتگ انت ءُ تار بندگ بیگ اَنت..
ما چہ کُلدان ءَ عبدالصمد زرت ءُ دراتکیں چہ گبد ءِ کراس ءَ ما ھمے روڈ گپت کہ دیم پہ گبد ءُ کلاتو ءُ سُنٹسر ءَ روگ ءَ اِنت..
کراس ءِ سرا نوک لیویز ءِ تھانہ ءِ بندگ بیگ اَت مردمانی گوشگ ءِ پدا سُنٹسر کہ ڈسٹرکٹ گوادر ءِ سب تحصیل انت آئی ءِ نائب تحصیلدار ھم ھمدا نند ایت..
دیمترا روڈ ءِ چَپّی نیمگ ءَ کمیں لوگ گوں مسیتے ءَ درا ات عبدالصمد ءَ مارا گوشت کہ اے گُلام بازار اِنت بلے دیر نہ گوست کہ ما گَبد ءِ میتگ ءِ اندائی ءَ سر اَتیں گَبد دشت ءِ مشہوریں میتگے بلے مارا دیما کلاتو ءَ روگی ات کہ مئے ھمراھاں شَور کُت دنیگہ مھلہ انت ما کَور ءِ ھمے دست ءَ سُنٹسر ءِ نیمگ ءَ روی‍ں ءُ چار ھزار سال کوھنیں دَمب سُتکگیں ڈور ءَ بہ چاریں کہ انگریز پَٹّ پولکارانی گُشگ ءِ رِد ءَ سُتکگیں ڈور یک زمانگے دریا دپی بندنے بوتگ کہ مرچاں چہ ادا کہ سُتکگیں ڈور انت دریا کساس 50 کلومیٹر انت..
ما چہ گَبد ءِ اندائی ءَ راستی نیمگ ءَ سنٹسر ءَ روکیں روڈ گپت دیما چَپّی نیمگ ءَ برز ءَ کوھی ٹُلّے ءَ ڈُر اِتگیں کلاتے اَت درا اَت کہ اشی ءَ شاھو ءِ کلات گوش اَنت کہ شاھو ھمے دمگ ءَ نندوکیں بلوچانی ھوت کُٹم ءِ سروک بوتگ..کمیں دیم ءَ میرجت بازار اَت کہ اے بازار ھم چہ دشت ءِ ھار ءَ پد لَڈّ اِتگ ءُ ھمدا اتکگ چِد ءُ پیسر اے میتگ کِبلہی نیمگ ءَ کَور ءِ نزیک ءَ بوتگ..چہ میرجت بازار ءَ کمیں گستاہ گِتانے ءِ سرا لھتیں کوھنیں کبر درا ات اَنت کہ گوش اَنت اے ھوتانی کبرستانے کہ ادا شاھو کلمتی کہ گوں رِنداں تمنی جَنگے ءَ گوں وتی پنچ ھمراھاں جَنگ بیت آئی ءِ کبر ھم ھمدا اِنت..
ما چہ گاڑی ءَ ایر کپت ءُ ھمے گتان ءَ سرکپتیں چہ گِتان ءَ جَہل ھم لھتیں کَبر ھَست اَت بلے گیشتریں کَبر گِتان ءِ سرا اَت اَنت..
چہ کبراں درا اَت کہ کوھنیں کبرستانے کبرانی سرین ءُ پادیناں برز ءُ دراجیں سِنگ مِکّ اَت ءُ کَشاں ھم درْاجیں سِنگ ایر اَت اَنت..
لھتیں کبرانی سرا نام ءُ تاریخ نبشتگ اتاں کہ بازین لُڈ اِتگ اَت انت ءُ بازیں کم کم وانگ بوتگ ات انت چہ کبرانی سرا نبشتگیں تاریخ ءَ زانگ بوت کہ اے کبر سد ءُ پنجاہ سال کوھنیں کبر اَنت بلے ادا بازیں کبر دوسد سال کوھن اَنت ءُ لھتیناں چہ دوسد سال ءَ ھم برز اِنت..
پرچاکہ ھمے شاھو کلمتی کہ گوں پنچ ھمراھاں رندانی دست ءَ کُشگ بیت اے مُلّا فاضل ءِ زمانگ بیت مُلا فاضل ءِ شاعری ھمے زمانگ ءَ گَڑان بیت مُلّا فاضل ھمے جنگ ءَ پد پہ رندانی ساڑا ءَ شعرے ھم نبشتہ کنت کہ پدا مُلّا حیدر کلمتی آئی ءِ شعر ءِ پسّہ ءَ دنت پدا ھمے شعر بندی ءِ درچ برجاہ بیت کہ کلمتی وتی بیر ءَ گر اَنت چہ رنداں لھتیں گچینی مردم کُش اَنت ءُ پدا اے جنگ ءِ سُہل ءُ ترْان بیت چہ سُہل ءُ ترْان ءَ پد اے ھم پیسلہ کنگ بیت کہ ملا فاضل ءُ ملا حیدر ءِ پربستگی‍ں شعر شنگ کنگ مہ بنت پرچاکہ اے دوی‍ں شاعراں یک دومی ٹَکّ باز شگان ءُ پِگان کُتگ بیتگ اَنت..
ھمے کبرانی سرا کہ نبشتگ درا اتاں یکے ءِ سرا کاتب بزاں سِنگ ءِ نبیسوک ءَ وتی نام ابراھیم بن مُلّا حسن نبشتگ اَت کہ اے ابراھیم بن مُلا حسن بلوچی کلاسیک شاعری ءِ مزنیں نامے گوستگ گوں باگیں بشکرد ءِ مشہوریں شعر ءَ ابید اے واجہ ءِ دگہ ھم بازیں شعر ھست اَنت ملاابراھیم نامداریں پہلوان ملا موسی ءِ پِت ءُ پہلوان ملا غلام قادر ءِ پیروک بوتگ..
ملا ابراھیم گوش انت کہ انچوش وشگپتاریں شاعرے بوتگ ءُ ھمے پیم وش خَطّ ءُ وشنبیسے بوتگ..
ھمے کبر ءِ سِنگ کہ آئی ءِ سرا کاتب ملا ابراھیم ءِ نام درا اَت آئی ءِ سرا نبشتگیں تاریخ 1312 ھ نبشتہ اَت
بلے چرے درْھیں کَبراں کوھن تریں کَبر شاھو کلمتی ءُ آئی ءِ ھمراھانیگ اَنت کہ آھانی نبشتگ لُڈ اِتگ ءُ گار بیتگ اَت اَنت
(روان اِنت)