نوك وَرنايانی ديوان
بلوچی گيدی آزمانك

———————-

كريم بلوچ _ تـَهـل
پــُـــل بادشاه

بادشاه ءِ ميری باگ ءَ ، سُهر پـُـلّ ءِ پـُلّ پُـلـّتــگ و بهارءِ مستی ءِ بو و آتار چـُنـت سر باگ و شاهی گواتــگر ءَ پيچتـگ ات . شاهءِ بانك اے روچاں باز بيــواڑ ات و هم تب ءَ ورنايی تــبـــے زُرتگ ات .شهبانك ءَ هم دنيای ءِ گنج و مال و پادشاهی رستگ ات و هم سَدانی دَزگهار و مولِد په آئی ءِ كارانی كنگ ءَ تيار ءَ اوشتاتگ اتنت ، بلےبادشاه ءِ بيرانی ءَ چه رند ، وهدے كه ايوك و تهنا بيتگ ات ، زهيرانیزهريں كارچ ، آئی ءِ تب ناساچ كنان اتنت .آ روچيں شهبانك ءَ وتی سرگواپ ءَ لوٹائينتگ ات و بادشاهی گواتگر ءِپيژدر ءَ كه شاهی و ميری باگ ءِ نيمگ ات ، گوں جانی دَزگهاراں نشتگ ات وديم و لنٹان ءَ وَزمه كناں و پَن مُشان ات . نرم گواتے سهر پلانی زباديںبو ءَ چه شاهی باگ ءَ آران ات ، شهبانك ءِ دل ءَ تبـــــے چِت و وتیمولدے ءَ گوئشت كه برو و چه باگ ءَ چُنت جوانيں سهر پُلّ به سِنديت وپرآئيا بيار ايت .مولد شُت و دمانے ءَ رند گوں چُنت پرنما و وشرنگيں مزنيں پـُلّ آتككه چه آهانی وشـّـيـں بو و آتار و شـَـرّ رنگيں ندارگ مردم ءِ سار چوبهارانی مولـُم ءِ رنگاں ، هزار رنگيں مراد و واهگ بال كناں و چـَكـرّاںبيت انت .

شهبانك وتی مولد ءَ پَرمات كه پُـلاّں به بر و شاهی ماڑی ءَ آئی ءِتهت ءَ ، زَرّيں تـَشـْتے ءَ اير بكن . مولد شُت و دمانے ءَ چه رند چه
شاهی بان ءَ دركَپت . شهبانك گوں وتی دَزگهاراں ديوان ات و مولد آئی ءِكاراں گلائيش اتنت كه اناگت تَشتے ءِ تِلينگگ ءِ توار بيت . بانك وتیمولداں پَرمات كه برو انت و بچار انت كه بارين كے انت . مولد شُت و واتر
ات انت و گوئشت اش كه كسے شاهی بان ءَ نه انت !بلے هنگت آهانی ٹـَوك و هبر نه كُـٹّـِتـَگ ات كه اپدا تَشت ءِ

تِلينگَگ ءِ توار بيت . شهبانك وتی مولداں بَدے گوئشت و اپدا وتینزيكتريں مولِد ءَ راه دات كه جوان بچار ايت تا كه نبا دُزّے به بيت و
شاهی گواتگر ءَ به روپيت و به بارت .مولد شُت ، بلے پدا بر نه گـَشت . بانك پريشان بيت ، وت پاد آتك و

شُت تا كه بزانت بارين چے بيتگ . لوگ ءَ كه مان بيت ، ديست ئی كه شاهیتَهت ءِ كَش ءَ مولد بے سار انت و كپتگ و تَشت ءَ پُلے ، پـُل دابيںبَـچّـے بيتگ كه تُرُپيت و دَست و پاداں سُرينان انت ، برز ءَ چاراں و وتوتی گون ءَ رَٹاں و كـَندان انت .

تا كه بانك پُلرنگيں بَچّ ءَ ديست ، تَپ بيت و پلرنگيں بَچ ئی چهدل دوست بيت . بانك اش زُرت و تهت ءَ واپينت و مولد اش په سار كت .وهدے كه شهبانك جوڑ و دراه بيت ، چه اوداں كه آئيا وتيگی چـُك ومردمے نيست ات ، همے بَچلك ئی پُلـُك و پـُلّ بادشاه نامينت و وتی زهگیزُرت و روديناں و مَزن كناں بيت .سالاں زوت گوئزاں بيت انت و پُل بادشاه رُست ؛ نوك ورنا و ورنابيت و پر آئيا سانگ و سيرے پكار بيت بلے پل بادشاه ءِ بالاد چه سر و نيمےهم گوئستگ ات ، جان ءَ باز ڈڈ و تياريں ورنا يــے ات . په براه ءَ ماه ءِ

هم مَٹ و دَروَر ات و په بالاد ءَ كوه كاپ ءِ ديهانی مَٹ ءَ چه سر ات .وت نيم كوهيں مزارے بيتگ ات . شهبانك گوئشت كه شهر و ملك ءِ سرجميںمهديميں كاڑ _ جـَنـِـك _ اش بادشاه ءِ گواتگر ءَ لوٹائينت انت تا كه پلبادشاه پر وتا گهتريں كاڑ ءَ ، وتی سانگ و جِشتاری ءَ بزور ايت . شهبانك ءَ مَهن كتگ ات كه هچ كس پل بادشاه ءَ آدينك پيش مه دار يت .، ماه دَرور
و مه ديميں كاڑاں وهدے كه پل بادشاه ءَ ديست ، پهك چه آئی پر زيبيں براهو بالاد تـُسـت و بيهوش بيت انت . كس آئی ءِ مَٹ و درور نه ات .

آهر ءَ پـُل بادشاه ءِ جند سرگِپت تا كه آئی ءِ جند ، وت هم شهر وملكاں بچاريت و هم پر وتا آئی ءِ جند بـَـلـّـے وَدی بكنت . هر جاه ءَ كه
شُت جارجنوك جار و گوانك ءَ جت كه پل بادشاه پر وتا بـَـلّ و جوڑه ءِشوهاز ءَ همے ملك ءَ آتكگ ، مهديميں جَنِكاں وتا را سينگار كن انت و پل بادشاه ءَ وتی لوگاں به لوٹائيننت ، يا آئی ءِ گِندك ءَ بياينت .يك روچــــے كه پل بادشاه شهر ءِ تـَنـْك و گـَـلـّيـان ءَ رَوگات ديست ئی كه لوگے ءِ دروازگ پاچ انت و مهديميں كاڑے ، وتی لوگ ءَ نشتگ؛ سر و گواپ انت . تا كه وَشرنگيں جَنِك آئيا ديست ، يك ترپوكيں چيز ئیدِهْدے وتی زان ءِ چيرا چير دات . پل بادشاه جُست كت كه مهرنگيں بانُكشما چه چيزے ءَ چه من وتی زانكوٹ ءِ چيرا چير دات . بانك گوئشت كه هچ

چيزے ءَ من چير نه داتگ ، بلے پل بادشاه ءَ باور نه بوت ، مهديميں جنك ءِدست ئی گپت و چه جاه ءَ چِست كت ،‌ترپوكيں چيزئی زرت و چارت . آدينكے ات، وتی براه و ديم ئی كه ديست وت هيران بيت .

بازيں روچ و ماهے پل بادشاه وتی بـَلّ ءِ شوهاز ءَ گلائيش ات ،بلے وتی مـَٹ ئی ودی نه كت . يك روچے ماں دوريں ملكے ءَ ، پل بادشاهبازارے ءَ تـَرِ و گرد ات . چـُنت مردم گوں وتی بور و اپساں بازار ءَ آتك
انت . گوئشت اش كه آهاں چه سك دوريں ملكے ءَ تَـرّاں و گـرداں اداں آتكگ انت تا كه په وتی بادشاه ءِ دُتـّــَگ ءَ وَستارے ودی بكن انت كه په براهو بالاد بادشاه ءِ جَنِك ءِ همدرور به بيت .گـُـڑان آهاں وتی بادشاه ءِ جنِك ءِ كـَشـّـِتـَـگيں شبين و عكسءَ مردماں پيش دار انت ، هما مردم كه پل بادشاه ءَ ديستگ ات ، يكزبانگوئشاں بيت انت كه اے شهكاڑيں بانك ءِ همدرور تهنا پل بادشاه بيت ءَ كنت

.گـَشت انت و پل بادشاه اش ودی كرت و آورت و كشتگيں عكس و شبين اشپيش داشت ، پل بادشاه تا كه مهتوسيں بادشاه ءِ جَنِك ءِ وَشرنگيں ديم ءَديست ، نه يك دلے كه هزار دل ، پر آئی ءِ گِندُك ءَ‌ هدوك و دلمانگ بيت وآئی ءِ آرام شت و گار بيت . بلے زرد ءَ تاهيرے رَست كه هو هچ كس ءِ بـَلّو بـَڈو دريا و زر ءَ گار نه انت .وهدے كه پل بادشاه گوں مهتوس ءِ مردماں ، آهانی ملك ءَ رَست انت

، ملك ءَ مزنيں وَشـّی يـے بيت . مهتوس كه آئيا ديست ، آئی ءِ مهرانیبنديگ و هدوك بيت . وت ئی داشت نه كت ، آئی ءِ وشاتك ءَ كنداں و روشنيںديم ءَ در كپت . گوئشت ئی كه شهر اش گوں جـُلّ و چراگاں سينگار بست . هرنيمگ ءَ شاده و وَشـّی‌ ءِ زيملانی ديوان بيت . شهر اش هپت شپ و هپت روچ سينگار كت و آئيا چه رند ، چلّ شپ و چلّ روچ ءَ ڈهلّ و ساز و زيمل بيت و
آهر ءَ زهير واريں و پر مهر يں سالونك و بانور اش يكجاه كت انت .سال و ماه هنچو په وَشی و شادهاں گوئزاں بيت انت ، دَؤر و وهد هم بدل بَـيـان اتنت . پيشی مهر و مهرواری كوهن بيت انت . بازيں سال و ماهے

گوئست انت . آهر ءَ روچے كسے شهكاڑيں بانك ءَ گوئشت كه تو وتی جود و مردءِ سر و بن ءَ جست نه كت . بارين تو زان ئے كه ائی ءِ سر و بُن چونين انت. مهتوس هم يك روچے وتی شوّ و جود ءَ همے جست كت . پل بادشاه كندگے جت و
گوئشت ئی كه اے ترا په بارين باز پكار انت . مهتوس ءَ پسو دات كه هو اےگپ ءِ زانگ پر منا پكار انت ، پرچا كه من وتی مُلك ءِ بادشاه ءِ لاڑكيںجَنِك اوں ، وتی سانگ و بندانی باره ءَ زانگ ءَ لوٹوں . پل بادشاه ءِ دپ
ءَ بچكندے ات ، بلے دل ءَ چے گوئست آئی ءِ جند ءَ زانت و بس .پل بادشاه مهتوس ءَ گوئشت كه جوان انت ، هنون گرمان انت يك روچےمن و تو نزيكيں زر و دريا ءِ كـَش ءَ په جان شودگ و اوژناگ كنگ ءَ روان و

تئی جستانی پسو و جواب ءَ هموداں دياں .يك روچے پل بادشاه و آئی لوگی ئيں شهكاڑ ، زر ءِ تياب ءَ شُت انت

. وتی جـُلّ اش تياب ءِ درچكے ءِ بُن ءَ چير گهت . نيبگ و ورگ ءَ رند پلبادشاه وتی لوگی ءَ سوج كت ، ترا پكار انت كه منی زه و زات ءَ بزان ئے ياهمينچو كه تو منا چه وتی جند ءَ گيش دوست ئے ، ترا بس انت . شهكاڑ گوئشت
كه منا تئی زه و زات ءِ زانگ سكّ پكار انت .گـُـڑان آهاں گـُداں كـَشّ اِت و جان ءِ شودگ ءَ آپ ءِ نزيك ءَ

شت انت . شهكاڑ دريا ءِ كش ءَ اوشتاتگ ات ، پل بادشاه آپ ءَ ماں دات ، آپتاں آئی ءِ ٹـونگ ءَ رَستگ ات كه اپدا مهتوس ئی پول كت كه ترا تئی جست ءِجواب همينچو پكار انت كه بے آئيا تو منا دوست داشت ءَ نه كن ئے ؟ مهتوس
هو گوئشت . پل بادشاه كمے ديما تر دريا ءَ ماں دات ، آپ تاں آئی ءِ سرينءَ رستگ ات ، اپدا وتی جست ئی چه مهتوس ءَ گپت ، و مهتوس ءِ جواب هماپيشی ات ، پل بادشاه وتی سر ءَ آپ ءِ چيرا كت و دريا ءَ بـُـكّ وارت …

پل بادشاه دريا ءَ گار بيت ، آئی ءِ جاه ءَ مزنيں وشرنگيں سهرپـُلـے پيداگ بيت كه ماں زر ءِ آپاں ترپان ات و زر ءِ شرتگاں آئی ءِ
وشّيں زباديں بو ءَ تياب ءَ آرت . مهتوس ءِ چماں ارسانی الماسيں ترمپ ،شيپ گراں و ليٹ وراں بيت انت …

روچ تهار بيت ، بلے مهتوس هما داب ءَ چماں دريا ءِ گـُـوَرم وشرتگاں سكّ كتگ ات . بلے پل بادشاه ءِ پل كه دريای ءِ گـُـوَرمے ءَ برتگ
و بيگواه كتگ ات ، زر ءَ بيگواه بيت و كديں اپدا مهتوس نه ديست . ايدگهروچيں هم شهكاڑيں مهتوس گوں ارسيگيں چمّاں و بَژنيگيں دل ءَ هما تياب ءَآتك و تاں شپ ءَ آئی ءِ وداريك بيت ، آئی ءِ چماں هنچو زر ءَ سَكّ اتنتكه تو گوئش ئے آئی ءِ چمان پلمك جَـنَگ ءَ شموشتگ ات . بلے چو نه ات وآئيا ترس ات كه مبات كه چمانی واز و بندے ءَ آئی ءِ دلی دوست و زند ءِدومی بهر ، ودی به بيت و آئيا گوانكے به جنت و آئيا هما كسانكيں گدار ءَهم چه آئی ءِ گِندُك ءَ زبهر به بيت . نيں آئيا مار اِت كه پل بادشاه آئیءِ دل ءِ تاهير و آرام انت . بلے پل بادشاه بيگواه ات …

سرجميں گرماگ _ گـَرمان _ ءَ هر روچ مهتوس په وتی تاهير ءِگندگ ءَ همے تياب ءِ باهوٹ و ميار بيتگ ات … چمانی ارس ، پرشتگيں وپشومانيں دل ءَ هچ آئی ءِ مَدَت و كـُمـَكے نه كت .

سال گوئست انت ، وهد گوئزاں بيت انت بلے پل بادشاه ءِ رنگ ،وشرنگی و براه و بالاد ءِ گپ و هبر ، هر كس ءِ دپ و زبان ات ، مهتوس ءِجان ءِ هر بند و بوگ ، سار ءِ هر مارگے په پل بادشاه ءَ مراديگ ، زروك وهدوك ات . آئی ءِ هر گپ و هبر پل بادشاه ات ، چه دگه نيمگے پل بادشاه ءِمردم هم په آئی ءِ ودی كنگ ءَ ، شهر و ملكاں گردگ و گولگ اتنت ، بلے پلبادشاه ءِ باره ءَ سَدانی آزمانك و هال هست ات ، بلے راستيں هال ءَ كسےنزانتگ ات .

هر كس كه شهكاڑيں مهتوس ءِ گواتگر ءَ به شتيں و پل بادشاه ءِباره ءَ هالے چيزے به گوئشتيں ، شهكاڑ كه هنون وت شهبانك ات ، آئيا هردابيں داد ءَ دات .

شهكاڑيں مهتوس و پلبادشاه ءِ هال و هبر دنيا و مُلكاں شِنگ وتالاں بيتگ ات . چه هر جاه شهبانكيں مهتوس ءِ گواتگر ءَ ، هال گوئش وآزمانك گوئشاں آتك انت ، راست و نا راست ءَ گوں يك و دگه لـَچيناں ودوچان اتنت تاں چه آئيا كجام دادے به گر انت …

ماں هما نزيكيں شهراں هم يك نيزگاريں آزمانك گوئشے هست ات كه آئيابازيں آزمانك و هبر گِير و يات اتنت . چه دنيا ءِ مال و زانتاں ، چكانیبـُـرّك ءِ داد ات و مردمانی گـَلاس و كولاڈانی ٹهينگ . په همے هاتر ءَمدام نيم سير ات . يك روچے وتی زال ئی گوئشت كه آئيا لوٹيت كه شهبانكيںمهتوس ءِ شهر و گواتگر ءَ بروت و پل بادشاه ءِ باره ءَ چيزے راست ودروگيں هبر به گـُـواپيت و به گوئشيت ؛ تاں كه شهبانك ءَ آئيا چيزے نهچيزے داد به دنت .

آئی ءِ زال گوئشت ، چون ترا شرم ءَ نه بيت كه پيرانسری په دروگءِ بندگ ءَ لانك بندئے روئے . پيره مرد گوئشت ، هر كس اوداں يكآزمانكــــے گوئشيت و دروگـــے بنديت ، من هم يك چيزے گوئشاں منا هم دادےدينت ، بلكين پيرانسری يك برے سيريں نان و نگنے وارت بكنيں … پيره زالآئيا مكن گوئشت ، بلے پيره مرد آرام نه بيت . آهر وتی توشگی زرت ، هر ئیگـَندَل كت . هر ءَ سوار بيت و ديم په شهبانك مهتوس ءِ شهر ءَ روان بيت .شُت و شُت . شپ كه وتی سياهيں چادر ءَ جهان ءَ پــِـر گِيجاں بيت ، پيرهمرد گوں وتی هر ءَ ژَند و پـَنـد هما تياب ءَ رَست كه پل بادشاه ءَ آهریگـَشت ءَ اوژناگ كتگ ات . پيره مرد دمبرتگ ات و هر هم ژند بيتگ ات .

پيره مرد هموداں هر ءَ درچكے ءِ بن ءَ داشت تا كه باراں پاچبكنت ، بلے هما دمان ءَ چه زر ءِ پهنات ءَ توارے بيـت . زر و دريای ءَرُژنے مانشانت ، دريا پچ بيت …

هر همے وهد ءَ گِه كت و تتك . پيره مرد كه هَؤل بيتگ ات ، چه ترسدرچكے ءَ سر كپت . ترس ءَ لرزاں و چه هموداں چاراں بيت …

پل بادشاه چه آپ ءَ در بيت . بازيں مردمے گوں آئيا چه آپ ءَدركپت انت ، شپ تياب ءِ دپ ءَ چو روچ ءَ روشنا بيتگ ات . آهاں وتی پرزونگءَ پاچ كرت و هر دابيں ورد و آپــــــے پرزونگ ءَ تيار ات . سازگراںسازاں جناں بيت انت ، ناچی وتا را چَنڈيناں و لرزيناں ، ساز ءِ زيملاںهمراهی كنان اتنت . پل بادشاه گوں وتی مردماں بهشتی ندارگے ءَ پيش داراناتنت . توار مهر و دوستی توار ات ، ديماں رنج و گـَم ءِ نشان نيست ات .گوئش ئے دنيا ءِ ڈكـّيـاں اوداں هَـنـد و جاهے نيست ات …

پيره مرد ءِ ترس وا گار بيتگ ات ، بلے هنون دل ءِ دريكـَگ گيشبيتگ ات و وتی چمّ ءِ ديستگيـن ئی هم باور نه بيتگ ات ، تتكگيں هر هم آئیءِ پريشانی ءَ گيش كتگ ات . شُد ءَ هم نزانت ئی كه چے بكنت .

بامگواه ءِ نزيك بيتگ ات كه پل بادشاه و آئی ءِ مردماں آپ ءَ مانبيت انت ، آپ ءَ تهنا چنت پُلّ چه آهانی نشان پَشت كـَپت ، پـُـلاّن ءَ
هم زر ءِ گوات ءَ ، زر ءَ برت .پيره مرد وتی ژَنْـدی ، بيوابی ، شُـد ، هـَر ءِ تچگ و گاری وترس ءَ پهك شموشت انت . تچاں ديم په شهبانكيں مهتوس ءِ گواتگر ءَ روانبيت . پيتاپ برز بيتگ ات كه مهتوس ءِ گواتگر ءَ رَست . گوئشت ئی كه پـُلبادشاه ءِ هال ئی گون انت ، كوتوال ءَ باور نه بيتگ ات و گوئشت ئی كهچاشت ءِ وهد ءَ بيا ، بلے پيره مرد دستاں بست و گوئشت ئی كه آئيا بازدَلهاريں گپے هست ، و آئيا گوئشگ لوٹيت . شهبانكيں مهتوس آئی ءِ هبر ودَزبندی كنان ءَ كه اشكت و ديست انت ، كوتوال ءَ گوئشت كه آئيا مان بيگءَ بــِه هلـّيـت . پيره مرد مان بيت . شهبانك ئی سلام دات و آئی ءِ ديماسر ئی جهل كت .

پيره مرد وتی پيشی آزمانكاں و « دروگاں » هـَنـّون پهك شموشتگ اتو وتی چم ديستيں هال ئی يك په يك شهبانك ءَ گوئشت انت ، گوئشگ ءَ هما جوشمان ات كه شهبانك ءَ آئی ءِ هبرانی راستی ءِ سرا هچ شكے نه بيت . هاس كنوهدے كه هما هَند ئی نام گپت كه پُل بادشاهی ديستگ ات و وهدے كه گوئشت ئیكه پل بادشاه و آئی ءِ همراهی ديستگ انت كه دريا ءِ آپ ءَ مان بيتگ انت وپل بيتگ انت كه آپ ءِ سرا اوشتاتگ انت . اے هما گپ اتنت كه تهنا هماديستگ اتنت و بس و كس ئی هم نه گوئشتگ ات …

شهبانك گوئشت كه پيره مرد ءَ جوانيں بورے به دينت و آئی ءِ راهءِ توشگ ءَ سرجم كن انت . وَت بازيں سهر و اشرفی آئيا بكشات . رندا وتیسيری گـُد ئی گورا كـُت انت و هما هند ءَ شت كه پيره مرد پل بادشاه ءَديستگ ات . هما درچك ءَ كه پيره مرد سركپته بيتگ ، سر كپت . شپ ءِ ودارئی كت كه وتی زرد و واهگ ءِ مرادان ءَ بگند ايت . وتی زندمان ءِ گاريںرنگ ءِ نشانياں ودی بكنت . شپ بيت . تهاری كه مان شانت ، شهبانكيں مهتوس، وتی دلی پل بادشاه ءَ ديست كه هما داب ءَ وَشرنگ و وشڈول چه آپ ءَ گوںوتی مردماں دركپت . شپ شپے تهاريں نه ات ، تو گوئش ئے كه روشنيں بهاریروچے انت. شهبانك چه درچك ءَ ، آرامی ءَ ايركپت و پل بادشاه ءِ نيمگ ءَشُت . پل بادشاه آئی ءِ گندگ ءَ هيران و اجكه بيت … شهبانكيں مهتوسگوئشت منا پهل كن ، يا منی پجّی ءَ بيا ، يا منا وتی پـَجـّـی ءَ به بر… پل بادشاه ملك ءِ بادشاه بيت و شهبانك مهتوس نيكيں شه بانكے بيت . مارا اش چيزے زَرّ و گـَبـَـرّ دات و ما چه هموداں وتی ملك ءَ بــِرگـَشتيں .

٭ – اے آزمانك ءَ من چــِلّ سال پيش ءِ كـَـچ ءَ چه واجه عادل سوداگرزاده( حسين بـُـرّ ) ، واجه نوشر ءِ چـُكّ ءَ اشكتگ . آزمانك ءِ بُنی نام «گل بادشاه » ات . بلكين چيزے من شموشتگ . هر داب ءَ اميت انت كه منی بيلو استا ، منی ردياں راست و درگوئز كن انت .

كريم _ تهل