Author Topic: Learn Baluchi Grammar in Farsi  (Read 26047 times)

0 Members and 1 Guest are viewing this topic.

Offline Zahida Raees Raji

  • Administrator
  • *****
  • Posts: 7107
  • Karma: 356
    • Baask-Home of Baluchi Language, Literature & Culture
Learn Baluchi Grammar in Farsi
« on: March 05, 2008, 09:39:03 PM »

اسم

اسم كلمه ایست كه برای نامبردن كسی يا چيزی بكار ميرود مانند

drahč   درخت
ketáb    كتاب

 اسم جمع

.ميباشد án علامت جمع در بلوچی

drahčán   درختها   
ketábán    كتابها               

اگر اسم به á ختم شود معمولاً در حالت جمع از حرف ديگری برای راحتی تلفظ استفاده ميشود مانند

warná                                           مفرد) جوان)

warnáán, warnáyán,  warnáwán    جمع) جوانها)

معرفه و نكره
 اسم معرفه در بلوچی همانند فارسی هيچ علامتی ندارد.
اسم نكره با گذاشتن حرف í در انتهای اسم مشخص ميشود. مثال

gesí           خانه ای
ketábí        كتابی


كلمه يك نيز ميتواند قبل از اسم نكره واقع شود. در فارسی علامت جمع قبل از علامت نكره مي آيد مانند كتابهايی. در بلوچی معمولاً از فرم زير ه‌ستفاده ميشود 

yakk ketábí        يك كتاب

bázín ketábí        كتابهايی

    ممكن است نشانه وحدت يعنی عدد يك نيز باشد مانند í حرف

heyk dánagí panč tuman     تخم مرغ دانه ای پنج تومان


حالت اسم
حالت اسم عبارت است از عمل نحوی اسم در ساختن جمله. ا‌سم در دستور زبان بلوچی دارای سه حالت مختلف ميباشد: مستقيم، غيرمستقيم و ملكی. اسم در حالت مسقيم هيچ علامتی ندارد ولی در حالت غيرمسقيم و ملكی پسوند اسمی ميگيرد. مثال

 

پسوند اسمی
 
 
 مستقيم
 غيرمستقيم
 ملكی
 
مفرد
 --
 á/árá
 ey
 
جمع
 --/án
 áná
 áni
 

 

ketáb wánag but           كتاب در حالت مستقيم (مفرد)                       كتاب خوانده شد

ketáb wánag butant     كتاب در حالت مستقيم (جمع)                     كتابها خوانده شدند

ketábá beyár                كتاب در حالت غيرمستقيم (مفرد)                             كتابرا بياور 

ketábáná beyár           كتاب در حالت غيرمستقيم (جمع)                            كتابهارا بياور

ketábey bahá                كتاب در حالت ملكی (مفرد)                                قيمت كتاب

ketábáni bahá             كتاب در حالت ملكی (جمع)                              قيمت كتابها     

حالت مستقيم

اسم در حالت مستقيم هيچ علامتی ندارد ولی معمولاً به اسم در حالت مستقيم و جمع، علامت جمع نيز اضافه ميشود

الف:‌ ‌ اسم بعنوان فاعل (مفرد و جمع) در زمان حال و آينده
چنانكه در مثال زير ملاحضه ميشود، اسب در هر دو حالت مفرد و جمع بدون پسوند اسمی است و فقط از روی پسوند فعل ميشود تشخيص داد كه اسب مفرد است يا جمع

Aps tačit                        مكرانی)     اسب می تازد)

Aps tačant                    مكرانی)    اسبها می تازند)

Apsán tačant                مكرانی)    اسبها می تازند)

 

ب: اسم بعنوان موصوف قبل از فعل "بودن " 

Á mardom mallemí ent.         آن شخص معلم است

(پ: اسم بعنوان فاعل افعال لازم (برای تمام زمانها

Gáři šot                         قطار رفت   

Gáři šotant                    قطارها رفتند

Gářián šotant                 قطارها رفتند 

Gáři rowt                        قطار  ميرود     

Gáři rawant                 قطارها ميروند

Gářián  rawant             قطارها ميروند

(ت: مفعول مستقيم در زمان گذشته  (فقط در لهجه مكرانی

1- Ahmadá ketáb hassaná dát            احمد كتاب را به حسن داد

2- Ahmadá ketáb hassaná dátant        احمد كتابها را به حسن داد

چنانكه ملاحظه ميشود "كتاب" دارای هيچگونه علامت مفعولی و يا علامت جمع نيست و فعل جمله كه در مثال دوم بصورت سوم شخص جمع بكاررفته با فاعل جمله يعنی احمد (سوم شخص مفرد) در تطابق نبوده و درواقع بيانگر جمع و يا مفرد بودن مفعول مستقيم، دراينجا "كتاب" ميباشد

 حالت غيرمستقيم

اسم در حالت غيرمستقيم دارای علائم árá, á  ميباشد.

الف: اسم بعنوان مفعول مستقيم در زمان حال و آينده

Júdá haspá táčínit         جودا اسب را می تازاند

 

(ب: اسم بعنوان مفعول غيرمستقيم (در تمام زمانها

Ahmad ketábárá hassaná dát               .احمد كتاب رابه حسن داد   

Ahmad bándát ketábá hassaná dant    .احمد فردا كتاب را به حسن خواهد داد

دراين مثال احمد فاعل، كتاب مفعول مستقيم و حسن مفعول غيرمستقيم ميباشد. در فارسی فرق بين اين دو نوع مفعول در جمله باعلائم را و به
مشخص ميشود، در بلوچی (سرحدی) بوسيله   árá و á.

(پ: اسم بعنوان فاعل فعل متعدی (در زمانهای گذشته

Áyiá ketáb bort                ارگاتيوفرم در لهجه مكرانی)    او كتاب را برد)

Morgá bál kort                پرنده پرواز كرد

 

ت: اسم بعداز حروف اضافه

Á gún gářiá yaht               او با قطار آمد       
 

ث: برای نشاندادن جهت

bázárá              به بازار
šahrey nímagá     بسوی شهر
 

حالت ملكی

اسم در حالت ملكی دارای علائم áni, ey برای مفرد و جمع ميباشد.

مثال

 ges     (پسوند اسمی      (خانه
 
 
 مستقيم
 غيرمستقيم
 ملكی
 
مفرد
 ges
 gesá   /  gesárá
 gesey
 
جمع
 ges /  gesán
 gesáná
 gesáni
 

 

Ges ďalet              (خانه فروريخت   (سرحدی

Ges ďaletant            خانه  ها فروريختند

Gesán ďaletant          خانه  ها فروريختند

Gesá bahá bekan         خانه را بفروش

Man gesárá bahá kort    من خانه را فروختم

Man gesáná bahá kort    من خانه هارا فروختم

Gesey bahá               قيمت خانه

Gesáni bahá             قيمت خانه ها

 

 

1   oblique

2   Ergative  فرم ارگاتيو مكرانی در فصلهای آينده مورد بحث قرارخواهدگرفت

Source: eurobaluchi
Zahida Raees :Raji:
baaskadmin@gmail.com , admin@baask.com
Learn Baluchi Composing in INPAGE
Learn Balochi Poetry Background Designing
Help Line

Offline Zahida Raees Raji

  • Administrator
  • *****
  • Posts: 7107
  • Karma: 356
    • Baask-Home of Baluchi Language, Literature & Culture
Re: Learn Baluchi Grammar in Farsi
« Reply #1 on: March 05, 2008, 09:42:29 PM »

قيد
قيد كلمه يا عبارتيست كه چگونگی انجام يافتن فعل را بيان ميكند

 

قيد زمان

 

پريروز  paríri, payri  ديروز  zi, ziki امروز  marúči
 پس فردا púši  فردا  bándát سال آينده núkín sál
امشب  šapi  ديشب  dúši   ماه قبل gwastagín máh
كی  چه موقع kadi اكنون الان hannun ازنو šanúk   
هرگز  hečbar  هميشه  وقتيكه harwaxt هميشه  modám
    هميشه  وقتيكه harwahd هرگز هيچوقت hečwaxt

 

 

قيد مكان

 

 

اينجا  edán  زير  čírá  پشت  poštá
آنجا  ádán, údán  روی  sará  نزديك  nazziká 
جلو  dímá  پايين  jahlá  داخل  tahá 
عقب  padá  بالا  borzá  خارج ďanná

 

 

 قيد حالت

 

 

پياده  pyádaká  تند،سريع trond  شايد  balkín 
نشسته  neštaká  كند karár  سريع  tíz 
ايستاده   úštátaká كند lahm  خيلی  báz, sakk

 

 

مثال

 

kásom trond šot.         قاسم سريع رفت

 

kásom báz trond šot.    قاسم خيلی سريع رفت

kásom sakk trond šot.   قاسم خيلی سريع رفت

 

kásom pyádaká šot.     قاسم پياده رفت

-----------------------------------------------

١   سرحدی

 ٢  مكرانی   
Zahida Raees :Raji:
baaskadmin@gmail.com , admin@baask.com
Learn Baluchi Composing in INPAGE
Learn Balochi Poetry Background Designing
Help Line

Offline Zahida Raees Raji

  • Administrator
  • *****
  • Posts: 7107
  • Karma: 356
    • Baask-Home of Baluchi Language, Literature & Culture
Re: Learn Baluchi Grammar in Farsi
« Reply #2 on: March 05, 2008, 09:44:27 PM »

حروف اضافه

 

پيشواژه

 

ša, ča, ez     ١    از                ča marúči, ez emrúz            از امروز

ta, tán                تا                ta bándát                              تا فردا

gún, gwa         با                gún sangatán                        با دوستان

pa, par           او               par áyi                                  برای او   

bí               بی، بجز، بدون                 

geyr, qeyr        جز

 

 

 

 

پسواژه

 

بعد از اسم دارای علامت ملكی

 

dimá         جلو            lúgey dímá            جلوی خانه

padá         پشت           rommey padá  ٢    پشت سر جمعيت   

čírá            زير          mízey čírá               زير ميز

sará             روی        diwáley sará            روی ديوار

jahlagá                    kúhey jahlagá

borzagá

poštá            پشت        kúhey poštá             پشت كوه       

keneká      پهلو، كنار      mani keneká         كنار من 

nímagá        بسوی         bázárey  nímagá     بسوی بازار


 

حرف ربط

 

 حرف يا كلمه ايست كه دو كلمه، دو عبارت يا دو جمله را بهم می پيوندد.

 

ke                                                 كه

o                           و                  man o ta        من و تو

bale                     ولی

albat                  حتماً، ‌البته ً

čúnke                 چونكه

pahamíšá  ٣      ازاينرو

yá .. yá                                   ya syáh ya espít                   يا سياه يا سفيد

če .. če                چه...چه            če belúťit če malúťit         چه بخواهد چه نخواهد

ham .. ham         هم...هم            ham í ham á                         هم اين هم آن

na .. na               نه...نه             na í na á                               نه اين نه آن

 

------------------------------------------------------------

١   ša سرحدی، ča  مكرانی، ez  سراوانی

٢  rombey padá

 ٣  سرحدی، pamešká مكرانی
Zahida Raees :Raji:
baaskadmin@gmail.com , admin@baask.com
Learn Baluchi Composing in INPAGE
Learn Balochi Poetry Background Designing
Help Line

Offline Zahida Raees Raji

  • Administrator
  • *****
  • Posts: 7107
  • Karma: 356
    • Baask-Home of Baluchi Language, Literature & Culture
Re: Learn Baluchi Grammar in Farsi
« Reply #3 on: March 13, 2008, 10:13:50 PM »

مصدر


مصدر كلمه ايست كه بر انجام كاری يا نسبت حالتی بدون درنظرگرفتن زمان يا شخص دلالت كند، مانند رفتن،گفتن، بردن و آمدن. در بلوچی دو نوع مصدر وجود دارد مصدر حال (مكرانی) و مصدر گذشته (رخشانی).



مصدر حال


مصدر حال در لهجه مكرانی بكارميرود و علامت آن ag ميباشد، مانند kapag "افتادن". با حذف علامت مصدری كلمه ای كه باقی می ماند ريشه حال فعل يا "بن حال" ناميده ميشود.

 

مصدر حال
   

بن حال
rawag      

رفتن
   raw             
janag      

زدن
   jan             
kapag        

افتادن
   kap               
warag     

خوردن
   war             
laggag     اصابت كردن    lagg
ostag     برخاستن    ost

 

مصدر گذشته
 

در لهجه رخشانی بكاررفته و علامت آن en ميباشد، مانند  kapten  " افتادن". پس از حذف علامت مصدری كلمه ای كه باقی ميماند ريشه گذشته فعل يا "بن ماضی" ناميده ميشود، زيرا تمام زمانهای گذشته از آن مشتق ميشوند. بن ماضی فعل در بلوچی همانند فارسی با سوم شخص مفرد ماضی ساده يكسان است.

در فارسی فقط مصدر گذشته وجوددارد و مصدر حال اگر هم وجودداشته ازبين رفته است. بعنوان مثال روش، گويش، بينش، كنش، بويش، پرش، جهش، زنش و ... كه اسم مصدر ناميده ميشوند شايد مصدر حال بوده اند. رونده، گوينده، كننده، بوينده، بيننده، پرنده، جهنده، زننده از مشتقات اين مصدرها ميباشند.  (١)

 

مصدر گذشته
   

بن ماضی
   

ماضی ساده
šoten      

رفتن
   šot      رفت
jaten      

زدن
   jat      زد
kapten        

افتادن
   kapt        افتاد
wárten     

خوردن
   wárt     خورد
laggeten     اصابت كردن    lagget     اصابت كرد
ostáten     برخاستن    ostát     برخاست
 

رابطه بن حال و بن ماضی

گروه اول

كه در آن بن ماضی با افزودن يكی از پسوندهای (t, et, át) به انتهای بن حال ساخته ميشود. اين قاعده برای بيش از نيمی از افعال صدق ميكند. (٢)

                                                                                               

مصدر حال  -->
   

بن حال  -->
   t, et, át   -->    بن ماضی   -->    en     -->     

مصدر گذشته
kapag     افتادن     kap    kap +t    kapt    kapt+en    kapten             
gwapag  بافتن    gwap    gwap +t    gwapt    gwapt+en    gwapten
čárag   نگاه كردن    čár    čár +et    čáret    čáret+en    čáreten
laggag   اصابت كردن    lagg    lagg+et    lagget    lagget+en    laggeten
ostag      برخاستن    ost    ost+át    ostát    ostát+en    ostáten

 

گروه  دوم

مصدر حال و مصدر گذشته كاملاً متفاوتند مانند ديدن (gendag, disten)  و رفتن (rawag, šoten) .

Man gendán         (من می بينم   (مكرانی

Man a gendin       (من می بينم   (سرحدی

Man dist                من ديدم

 

Á rawant              (آنها می روند (مكرانی

Á a rawant           (آنها می روند (سرحدی

Á šotant                آنها رفتند   

گروه سوم

بن ماضی شكل تغييريافته بن حال است مانند شدن (barag, borten)، رفتن (٣) (rawag, rapten) و زدن (janag, jaten)

 

مصدر حال    →
   

بن حال  →
      →    بن ماضی   →    en    →     

مصدر گذشته
janag     زدن    jan    jan -n + t    jat    jat+en    jaten             
barag   بردن    bar    bar (a→o) +t    bort    bort+en    borten
rawag   رفتن    raw    raw (w →p)+t    rapt    rapt+en    rapten

************
مصدر فارسی    مصدر رخشانی    بن ماضی    رابطه بين بن ماضی و بن حال    بن حال    مصدر مكرانی
باختن    báhínten    báhínt    

 + t
   báhín    báhínag
فرورفتن    boďďeten    boďďet    

 + et
   boďď    boďďag
بريدن    borreten    borret     + et    borr    borrag
بردن    borten    bort    (a → o) + t    bar    barag
شدن    buten     but      (aw →u) + t

(ow → u) + t

(ay → u) + t
   

baw

bow

bay
   bawag bowag  bayag
بازكردن    bújeten    bújet     + et    búj    bújag
نگاه كردن    čáreten    čáret     + et    čár    čárag
چراندن    čárínten    čárínt     + t    čárín    čárínag
چريدن    čareten    čaret     + et    čar    čarag
تكان دادن    čánďínten    čánďínt     + t    čánďín    čánďínag
چيدن    četen    čet    (-n) + t     čen    čenag
بوسيدن    čokketen    čokket    + et    čokk    čokkag
دادن    dáten    dát    (ay → á) + t    day    dayag
نگهداشتن    dášten    dášt    (r → š) + t    dár    dárag
پاره كردن    derreten    derret    + et    derr    derrag
ديدن    disten    dist    --------    gend    gendag
دزديدن    dozzeten    dozzet    + et    dozz    dozzag
دوختن    dohten    doht    (úč → oh) + t    dúč    dúčag
دوشيدن    dúšeten    dúšet    + et    dúš    dúšag
 آويزان كردن    dranjeten    dranjet    + et    dranj    dranjag
 قطع كردن    ďaleten    ďalet    + et    ďal    ďalag
گشتن    gašten    gašt    (rd → š) + t    gard    gardag
 گرفتن    gepten    gept    (r → p) + t    ger    gerag
 قطع كردن    goďďeten    goďďet    + et    goďď    goďďag
 گريستن    gríten    grít    (-w) + t    gríw    gríwag
باريدن    gwáreten    gwáret    + et    gwár    gwárag
بافتن    gwapten    gwapt    + t    gwap    gwapag
گذشتن    gwasten    gwast    (z → s) + t    gwaz    gwazag
گفتن    gwašten    gwašt    + t    gwaš    gwašag
خنديدن    handet en/ kandeten    handet / kandet    + et    hand / kand    handag / kandag
گذاشتن    hešten    hešt    (ll → š) + t    hell    hellag
جويدن    jápten    jápt    (aw → áp) + t    jaw    jawag
jáeten    jáet    (aw → á) +et    jaw
زدن    jaten    jat    (-n) + t    jan    janag
سرفه كردن    jakketen    jakket    + et    jakk    jakkag
افتادن    kapten    kapt    + et    kap    kapag
كشيدن    kaššeten    kaššet    + et    kašš    kaššag
كردن    korten    kort    (an →or) + t    kan    kanag
كوبيدن    koťťeten    koťťet    + et    koťť    koťťag
اصابت كردن    laggeten    lagget    + et    lagg    laggag
لغزيدن    lagošten    lagošt    + t    lagoš    lagošag
لرزيدن    larzeten    larzet    + et    larz    larzag
خواستن    lúťeten    lúťet    + et    lúť    lúťag
 پذيرفتن، تييدكردن    manneten    mannet    + et    mann    mannag
مكيدن    mečeten    mečet    + et    meč    mečag
mehten    meht    (č → h) + t
مردن     morten    mort    (e → o) + t    mer    merag
درگيرشدن    meřeten    meřet    + et    meř    meřag
ماليدن    mošeten    mošet    + t    moš    mošag
نشاندن    nádínten    nádínt    + t    nádín    nádínag
نوشتن    newiseten    newiset    + et    newis    newisag
برخاستن    ostáten    ostát    (t → tá) +t    ost    ostag
پختن    pakketen    pakket    (č → kk) + et    pač    pačag
pahten    paht    (č → h) + t
pohten    poht    (ač → oh) + t
 رعايت كردن    pajjeten    pajjet    + et    pajj    pajjag
گدايی كردن    penďeten    penďet    + et    penď    penďag
 تحمل كردن    pojjeten    pojjet    + et    pojj    pojjag
 فرورفتن    potreten    potret    + et    potr    potrag
 شكستن    prošten    prošt    + t    proš    prošag
شكاندن    prúšeten    prúšet    + t    prúš    prúšag
 ريختن (لازم)    rehten    reht    (č → h) + t    reč    rečag
ريختن  (متعدی)    ríčeten     ríčet     + et    ríč    ríčag
پروراندن    rúdínten    rúdínt    + t    rúdín    rúdínag
پاره شدن    sesten    sest    (n → s)+ t    send    sendag
تكان خوردن    soreten    soret    + et    sor    sorag
 تكان دادن    sorínten    sorínt    + et    sorín    sorínag
سوزاندن    súčíneten    súčínet    + t    súčín    súčínag
     šapeten    šapet    + et    šap    šapag
پرت كردن    šánten    šánt    + t    šán    šánag
شستن    šošten    šošt    (úd → oš) + t    šúd    šúdag
رفتن    rapten    rapt    (w → p) + t    raw    rawag
تازاندن    táčínten    táčínt    + t    táčín    táčínag
تاختن    tačeten    tačet    + et    tač    tačag
ترسيدن    torseten    torset    + et    tors    torsag
ترساندن    torsínten    torsínt    + t    torsín    torsínag
توانستن    towánten    towánt    + t    towán    towánag
تركيدن    trakketen    trakket    + et    trakk    trakkag
 تركاندن    trákínten    trákínt    + t    trákín    trákínag
trakkínten    trakkínt    + t    trakkín    trakkínag
خواباندن    wápínten    wápínt    + t    wápín    wápínag
خواندن    wánten    wánt    + t    wán    wánag
خوردن    wárten    wárt    (a → á)+ t    war    warag
خوراندن    wárínten    wárínt    + t    wárín    wárínag
خواباندن    wapínten    wapínt    + t    wapín    wapínag
خوابيدن    wapten waspeten    wapt waspet    (-s)+ t    waps wasp    wapsag waspag
ايستادن    úštáten    úštát    (t → tá) +t    úšt    úštag
ايستاندن    úštaínten    úštaínt    + t    úštaín    úštaínag
آوردن    yárten    yárt    + t    yár    yárag
آمدن    yahten     yaht      (áw → ah) + t    yáw     yáwag

yáyag
(áy → ah) + t    yáy
                         
دانستن    zánten    zánt    + t    zán    zánag
زاييدن    zaten    zat    + t    za    zaag
زاياندن    zaínten    zaínt    + t    zaín    zaínag
برداشتن    zorten    zort    (ú → o) + t    zúr    zúrag
                         
     ďáh dáten                   ďáh dayag
     seťť korten                   seťť kanag
     jopp korten                   jopp kanag
                         
                         
                         

---------------------------------------------------------------------

 ١    امينی. صادق: دستور زبان فارسی 
 ٢    A Course in Baluchi,      (Montreal 1969)   Barker, A. R. and Mengal, A. K
٣-  مصدرگذشته rapten كه درواقع شكل تغيير يافته مصدر حال rawag ميباشد فقط در لهجه سراوانی و سرحدی جنوبی بكارميرود. ساير لهجه ها مصدر گذشته šoten را بكار ميگيرند.
Zahida Raees :Raji:
baaskadmin@gmail.com , admin@baask.com
Learn Baluchi Composing in INPAGE
Learn Balochi Poetry Background Designing
Help Line

Offline Zahida Raees Raji

  • Administrator
  • *****
  • Posts: 7107
  • Karma: 356
    • Baask-Home of Baluchi Language, Literature & Culture
Re: Learn Baluchi Grammar in Farsi
« Reply #4 on: March 13, 2008, 10:16:31 PM »

صفت

 

صفت كلمه ايست كه حالت و چگونگی اسم را بيان ميكند و اسمی كه همراه صفت آمده و توسط آن وصف ميشود، موصوف خوانده ميشود.
 

sohr         سرخ، قرمز           zard            زرد              wašš        شيرين، خوب

bad            بد                    borz         بالا،بلند             jahl         پايين، كوتاه

 

Á kúh borz ent.         آن كوه بلند است

Síbán sohr ant.          سيبها قرمز هستند

 

 

صفت در فارسی نو بعد از موصوف می آيد، مانند كوه بلند. در بلوچی صفت قبل از موصوف واقع شده و پسوند ín نيز به انتهای آن اضافه ميگردد مانند كوه بلند  Borzín kúh.

Bágáni kabúdar sabzín, tuti zímel o wašš labzín  (كبوتر سبز باغها، طوطی زيبا و خوش لحن (بخشی از ترانه فيض محمد، خواننده بلوچ

 

صفت به تنهايی هم بصورت مفرد و هم جمع بكارميرود.
 

sohrín           قرمز                  sohrínán        قرمزها

borzín           بلند                   borzínán         بلندها           

 

صفت همراه موصوف بصورت مفرد بكارميرود حتی اگر موصوف جمع باشد.
 

borzín kúh         كوه بلند                      borzín kúhán     كوههای بلند   

sohrín síb       سيب قرمز                       sohrín síbán       سيبهای قرمز

صفت برتری

 

شيوه ساختن
 صفت   =  صفت برتری + ter

 

gehter  بهتر                     borzter  بلندتر                 ťuhter   بزرگتر

 

صفت عالی

 

شيوه ساختن
 صفت   =  صفت عالی + terín

 

gehterín  بهترين                     borzterín  بلندترين                 ťuhterín    بزرگترين

 

 

 

 

 صفت فاعلی

 

úk +  بن حال =  صفت فاعلی

 

صفت فاعلی
   

بن حال
   

مصدر حال
barúk      برنده    bar    

barag        بردن
newisúk   نويسنده     newis    newisag    نوشتن
báhínúk    بازنده    báhín    báhínag   باختن
gerúk       گيرنده    ger    gerag       گرفتن
yárúk      آورنده    yár    yárag       آوردن
eškonúk  شنونده    eškon    eškonag   شنيدن
gwašúk     گوينده    gwaš    gwašag     گفتن

 

 

 صفت مفعولی

 

بن ماضی  =  صفت مفعولی + a(g)

 

 

صفت مفعولی
   

بن ماضی
   

مصدر گذشته
borta(g)    برده    bort    

borten   بردن
jata(g)      زده    jat    jaten      زدن
kapta(g)   افتاده    kapt    kapten   افتادن
gepta(g)   گرفته    gept    gepten   گرفتن
sohta(g)   سوخته    soht    sohten   سوختن
rehta(g)   ريخته     reht    rehten   ريختن
nešta(g)   نشسته    nešt    nešten   نشستن


 
Zahida Raees :Raji:
baaskadmin@gmail.com , admin@baask.com
Learn Baluchi Composing in INPAGE
Learn Balochi Poetry Background Designing
Help Line

Offline Zahida Raees Raji

  • Administrator
  • *****
  • Posts: 7107
  • Karma: 356
    • Baask-Home of Baluchi Language, Literature & Culture
Re: Learn Baluchi Grammar in Farsi
« Reply #5 on: March 13, 2008, 10:19:01 PM »

ضمير

ضمير كلمه ايست كه جانشين اسم ميشود و بر شش نوع است:
‌١ ضميرشخصی
٢ ‌ ضمير مشترك
٣‌ ضمير اشاره
٤‌ ضمير پرسش
٥ ‌ ضميرنامعين
٦ ‌ ‌ضمير پيوسته

ضميرشخصی

ضمير شخصی دارای سه شكل مختلف ميباشد: فاعلی، مفعولی و ملكی.
الف‌ ضمير فاعلی
ضمير فاعلی مستقيم
 

ضمير فاعلی مستقيم

سوم شخص
   

دوم شخص
   

اول شخص
   
á       او     tow     تو

 ta    (سرحدی)
   man      من

mon                 سراوانی   
   مفرد
á     ايشان آنها    šomá  شما    má        ما

ammá   سرحدی شمالی
   جمع

Á šot.            او رفت

Á šotant.       آنها رفتند 

ضمير فاعلی غيرمستقيم
áyi  áwán  áyán áhán

ضمير فاعلی غير مستقيم

سوم شخص
   

دوم شخص
   

اول شخص
   
áyi       او     tow     تو

 ta    (سرحدی)
   man      من

mon                 سراوانی   
   مفرد
áhán / áwán / áyán (1)  ايشان آنها    šomá  شما    má        ما

ammá    سرحدی شمالی
   جمع

 

در اكثر لهجه های بلوچی افعال متعدی در زمانهای گذشته صرف نميشوند و از آنجاييكه ضمير سوم شخص در هر دو حالت مفرد وجمع حرف á ميباشد، جهت متمايزساختن سوم شخص مفرد و جمع از ضماير áyi ، áwán، áhán و áyán استفاده ميشود.

Áyi áp wárt.            او آب خورد

Áwán áp wárt.       آنها آب خوردند

 

Áyi šot.               سرحدی)         او رفت)

Áwán šotant.       آنها رفتند 

ولی در لهجه سرحدی شمالی  كه افعال متعدی در زمانهای گذشته نيز صرف ميشوند، ضمير سوم شخص مفرد و جمع بصورت مستقيم بكار ميروند.

Á áp wárt.            او آب خورد

Á áp wártant.       آنها آب خوردند

ضمير مفعولی
با افزودن á يا árá  به انتهای ضماير فاعلی ساخته ميشوند.
 

ضمير مفعولی

سوم شخص
   

دوم شخص
   

اول شخص
   
árá / áyiá     اورا    tará    تورا    maná    مرا

moná     سراوانی
   مفرد

áháná / áwáná / áyáná

 آنهارا (٢) 
   

šomárá   شمارا
   márá    مارا

ammárá سرحدی شمالی
   جمع

 

ضمير ملكی
با افزودن ig به انتهای ضماير فاعلی ساخته ميشوند، مانند manig مال من. صدای g معمولاً تلفظ نميشود: mani مال من .

ضمير ملكی

سوم شخص
   

دوم شخص
   

اول شخص
   
áyi        مال او    tai      مال تو    mani      مال من    مفرد

áwáni  áháni 

 مال آنها    (٣)
   šomey  مال شما    mey         مال ما

ammey  سرحدی شمالی
   جمع

 ضماير máig, šomáig و ammáig به meyg, šomeyg و ammeyg و سپس به mey, šomey و ammey تبديل شده اند.

mani ketáb          كتاب من

áyi ketábán          كتابهای او

áwáni ketábán      كتابهای آنها 

áháni ketábán      كتابهای آنها 

Á ketáb manig ent.      آن كتاب مال من است

 

ضمير ملكی مضاعف

maniey ,maniáni

(mani) ضمير ملكی مضاعف
     

 فاعلی
   

 مفعولی
   

ملكی
مفرد    mani     ٤    maniá / maniárá    maniey
جمع    mani / manián    maniáná    maniáni

 

Tai patluney rang espít ent, bale maniey syáh ent.     رنگ شلوار تو سفيد ولی رنگ شلوار من سياه است

ضمير ملكی سراوانی

ضمير ملكی سراوانی همانند فارسی با استفاده از كسره ‌اضافه ساخته ميشود. مثال:

ketáb-e áyi            كتاب او

ketábán-e má        كتابهای ما   

ketábán-e áyán      كتابهای آنها
 

ضمير ملكی سراوانی
čí áyi        مال او    čí tow        مال تو    čí mon      مال من

   مال آنها   čí áyán
   čí šomá  مال شما    čí má         مال ما

 

Á ketáb čí mon ow . آن كتاب مال من است   

 

ضمير اول شخص جمع

 ضمير شخصی  ( اول شخص جمع)
ملكی    مفعولی    فاعلی          

čí mátow مال من و تو 
   

mátará  من و تو را 
   

mátow  سراوانی)  من و تو)
   

Inclusive
   

مثنی

čí mášomá

مال ما و شما

mešmey
   mášomárá

 ما و شما را

mešmárá
   

mášomá  سراوانی

  ما و شما

mešmá
   

Inclusive
   جمع

čí má   سراوانی

مال ما

ammey / mey
   

márá  ما را
   

má ما
   

Exclusive

čí máwat
   máwatá    سراوانی           máwat     

Excl. emphatic

 

ضمير مشترك

ضمير انعكاسی  wat

 

ضمير انعكاسی
     

فاعلی
   

مفعولی
   

ملكی
مفرد /  جمع     wat خود    watá / watárá

خود را
   wati

 

Áyi wat tahnaká šot.                                  او خودش به تنهايی رفت

Áyi watá / watárá ádínkey tahá dist.             او خودش را در آينه ديد

Áyi wati sangatáná ša wat delgir kort.         او دوستانش را از خودش رنجيده ساخت

Áyi wati sangatáná ša wat delgiri kort.         برای تاكيد فاعل )    او دوستانش را از خودش رنجاند  delgiri در i )

 

Áyiá wati sangat ča wat delgir kort.            مكرانی)  او دوستش را از خودش رنجيده ساخت  )

Áyiá wati sangat ča wat delgir kortant.       مكرانی)  او دوستانش را از خودش رنجيده ساخت)

 

 

ضمير   خود  jend

 

 jend   ضمير
     

فاعلی
   

مفعولی
   

ملكی
مفرد    jend    jendá / jendárá    jendey
جمع    jend    jendáná    jendey

 

Áyi jend yaht.                        او خودش آمد 

Mey jend šoteyn.                        ما خودمان رفتيم

Man áyi jendá(rá) dist.            من خودش را ديدم

Má áwáni jendáná dist.            ما خودشان را ديديم

Áyi jendey brátá gwašt.              برادر خودش گفت

Áyi jendey brátán gwašt.             برادرهای خودش گفتند

 

 

ضمير اشاره

ضمير اشاره (نزديك)

 

ضمير اشاره (نزديك) سراوانی
     

فاعلی
   

مفعولی
   

ملكی
مفرد    (i)ši        اين    (i)šiyá / šerá   اين را    (i)šiey   مال اين
جمع    (e)šán    اينها    (e)šáná          اينهارا    (e)šáni مال اينها

 

ضمير اشاره (نزديك) ساير لهجه ها
     

فاعلی
   

مفعولی
   

ملكی
مفرد    íš        اين    íšá / íšárá   اين را    íši       مال اين
جمع    íšán    اينها    íšáná          اينهارا    íšáni   مال اينها

 

ضمير اشاره  (دور)

 

ضمير اشاره (دور)
     

فاعلی
   

مفعولی
   

ملكی
مفرد    á /áyi 

او، آن
   árá / áyiá

 آن را ، او را
   áyi 

 مال او، مال آن
جمع    á / áhán áyán áwán

آنها
   áháná áyáná áwáná     

 آنها را
   áháni áwáni áyáni

 مال آنها

 

 ضمير پرسش



 

 ضمير پرسش
     

فاعلی
   

مفعولی
   

ملكی
مفرد    key  چه كسی    keyá / keyárá ٥ چه كسی را    keyi   ٦  مال چه كسی
جمع    keyán چه كسانی    keyáná چه كسانی را    keyáni  ٧  مال چه كسانی

 

Key yaht.          چه كسی آمد
Key átk.          (چه كسی آمد (مكرانی     

Ta keyrá dist.    تو چه كسی را ديدی
Tow keyá dist.     (تو چه كسی را ديدی (مكرانی

Á ketáb keyi (ki) ent.    آن كتاب مال چه كسی است

 

 

 ضمير پرسش
     

فاعلی
   

مفعولی
   

ملكی
مفرد    čí    چه    číá / číárá  چه را    číey  مال چه
جمع    číán    číáná    číáni

 

 

 ضمير پرسش
     

فاعلی
   

مفعولی
   

ملكی
مفرد    kojám ٨  كدام    kojámiá / kojámárá  كدام را    kojámiey مال كدام
جمع    kojámán  كدام ها    kojámáná  كدام ها را    kojámani مال كدام ها

 

 

ضمير نامعين

 

ضمير نامعين
     

فاعلی
   

مفعولی
   

ملكی
مفرد    pláni  فلانی    plániá / plániárá فلانی را    plániey مال فلانی
جمع    plánián فلانی ها    plániáná  فلانی هارا    plániáni مال فلانی ها

 

 

ضمير نامعين
     

فاعلی
   

مفعولی
   

ملكی
مفرد    yakkí  يكی    yakkíá / yakkíárá

يكی را
   yakkíey مال يكی
مفرد    degarí  ديگری    degaríá / degaríárá

ديگری را
   degaríey مال ديگری

 

 

ضمير پيوسته

ضمير پيوسته به انتهای ريشه فعل يا به پايان اسمی افزوده ميشود تا از آن معنی خاصی بدست آيد.
 

ضمير پيوسته
     اول شخص    دوم شخص    سوم شخص
مفرد    on    et    i
جمع    en    

           o       ٩
   eš

حالتهای ضمير پيوسته
الف- ضمير پيوسته در حالت مفعولی
مفعول مستقيم در جمله حذف شده و بجای آن ضمير پيوسته به انتهای فعل افزوده ميشود. مثلاً در جمله زير مفعول árá حذف  و بجای آن ضمير i به انتهای فعل ‌‌اضافه شده است:

Árá gendin        اورا می بينم   ------>      Gendini              می بينم اش

Genditon           می بيندم             Gendinet         می بينم ات           Gendanten   می بينندمان

Gendino         می بينم اتان            Gendineš          می بينم اشان       Genditeš   می بيند اشان

 

ب- ضمير پيوسته در حالت فاعلی

‌فاعل جمله حذف شده و بجای آن ضمير پيوسته به انتهای مفعول (مستقيم/غيرمستقيم) افزوده ميشود، مثال:

Áyi  ketábá ša samad gept.        او كتاب را از صمد گرفت

1- ketábá ša samadi gept.              كتاب را از صمد گرفت   

2- ketábi ša samad gept.                كتاب را از صمد گرفت


در اكثر لهجه ها پس از حذف فاعل (زمانهای گذشته)، ضمير پيوسته به مفعول می چسبد بجز لهجه "سرحدی شمالی " كه ضمير به فعل متصل ميشود، چونكه افعال متعدی در زمانهای گذشته در اين لهجه صرف ميشوند. بعنوان مثال جمله بالا پس از حذف فاعل بشكل زير بيان ميشود:

ketábá ša samad gepti.                كتاب را از صمد گرفت

 

 ج- ضمير پيوسته در حالت ملكی
اگر ضمير پيوسته به پايان اسمی افزوده شود مفهوم مالكيت را ميرساند مانند "خانه ام"  geson

 

ضمير پيوسته در حالت ملكی
     اول شخص    دوم شخص    سوم شخص
مفرد    geson  خانه ام    geset   خانه ات    gesi    خانه اش
جمع    gesen  خانه امان    geso    خانه اتان    geseš   خانه اشان

 

geson ša bázárá báz dur ent.  خانه ام از بازار خيلی دور است

كه معادل است با:

mani ges ša bázárá báz dur ent.   خانه  من از بازار خيلی دور است

ضمير پيوسته به حرف اضافه

Má gún áyi sohl kort                    ما با او آشتی كرديم

Má gúni sohl kort.                       حذف مفعول)      باهاش آشتی كرديم)                   

Gúni sohlen kort.                         حذف فاعل و مفعول)      باهاش آشتی كرديم)     

             

Ayi gún áwán sohl kort                او با آنها آشتی كرد 

Áyi gúneš sohl kort.                     حذف مفعول)      باشون آشتی كرد)

Gúneš sohli kort.                         حذف فاعل و مفعول)      باشون آشتی كرد)


 

ضمير پيوسته به قيد

man árá zi dist                  (من اورا ديروز ديدم   (سرحدی

Árá  zion dist                   (ديروزش ديدم (سرحدی

man áyi  zik dist                   (ديروزش ديدم (مكرانی

áyion  zik dist                   (ديروزش ديدم (مكرانی

Áyiá zekion dist                ( ديروزش ديدم (سراوانی

Áyi maná údán dist          او مرا آنجا ديد

Maná údáni dist                 مرا آنجايم ديد

ضمير پيوسته به ضمير

 

Áyi jend yaht                 خود او آمد

       jendi yaht               خودش آمد

 

Áwán keyrá dist             آنها كه را (چه كسی را) ديدند

          keyráeš  dist        كه را (چه كسی را) ديدند

 

Ta čí gwašt                تو چه گفتی

     číet  gwašt             چه گفتی

 

Áwán kojám ketábaná wánt.            آنها كدام كتابهارا خواندند

         kojám ketábánáeš wánt.          كدام كتابهارا خواندند

         kojámán(á)eš wánt.                  كدام ها را خواندند

 

Áhán kojám ketáb wántant.  (آنها كدام كتابهارا خواندند  ( مكرانی

kojám ketábeš wántant.                    كدام كتابهارا خواندند

kojámeš wántant.                            كدام ها را خواندند

 

Má watárá tayár kort.                        ما خودمان را آماده كرديم

      watáráen tayár kort.                    خودمان را آماده كرديم

--------------------------------------------------------------------------------

 

١     áhán در مكرانی، áwán در سرحدی  و áyán در سراوانی
 ٢  áháná در مكرانی ، áwáná در سرحدی   و áyáná در سراوانی
٣ g معمولاً تلفظ نميشود. áháni در مكرانی ،  áwáni در سرحدی.
٤   mni
٥  keyra
٦  ki
٧  kiyáni, kiáni
٨  kodám, gojám
٩-  بندرت بكار ميرود.  در لهجه سراوانی eš بكارميرود.
Zahida Raees :Raji:
baaskadmin@gmail.com , admin@baask.com
Learn Baluchi Composing in INPAGE
Learn Balochi Poetry Background Designing
Help Line

Offline Zahida Raees Raji

  • Administrator
  • *****
  • Posts: 7107
  • Karma: 356
    • Baask-Home of Baluchi Language, Literature & Culture
Re: Learn Baluchi Grammar in Farsi
« Reply #6 on: December 10, 2008, 08:44:05 PM »

وندها

وند حرف يا هجاييست كه معمولاً دارای معنی مستقلی نيست ولی چون به ابتدا و يا انتهای كلمه ای افزوده شود از آن كلمه ای نو با معنی تازه بسازد.


پسوند
حرف يا هجاييست كه به پايان يك كلمه اضافه ميشود   

فارسی  بلوچی  پسوند
ريشه  rišag ag
مردك  mardak ak
پسرك bačak
مستانه، مست mastánk ánk
گريان  gríwásk ásk
گردنبند gardenband band
كاهدان  káhdán  dán 
نامدار  námdár  dár 
محتاج، چشم انتظار čammdár 
زرگر  zargar     gar
برزگر  bazgar
بهار  bahárgáh gáh
سوداگر  súdáger ger
زيرانداز  čírgíj      gíj
افتتاح  bongíj 
خوردنی  waragi i
گفتنی  gwašagi
شمشيرزن  zahmjan jan
شاعر  šeyrjan
زيرسری  sarjáh jáh
سرخ  sohrín ín
شب بان šowpán   pán   
خواننده  wánúk    úk
  čokkok    ok
     
     



پيشوند
حرف يا هجاييست كه به ابتدای كلمه ای اضافه ميگردد 

فارسی  بلوچی  پيشوند
بيهوش  bísár bí
بی پروا bíparwá
بيگانه  darámad dar
همسايه  hamsáheg ham
هم سن وسال hamsarúg
غيرعمدی náradi ná
نادان násarpad
  sargašt sar
 فرو آمدن، پياده شدن  yírkapten  yír (ír)
فرو بردن yírborten 

----------------------------------------------------
فعل

كلمه ايست كه بر انجام كاری يا نسبت حالتی در زمان گذشته، حال يا آينده دلالت كند، مانند šotán "رفتم"، rawán  "می روم".
هر صيغه فعل كه بر شخص و زمان معينی دلالت كند از تركيب دو جزء "ماده" و "شناسه" ساخته ميشود. در بعضی از صيغه ها اجزاء ديگری چون پيشوند و پسوند نيز به ابتدا و انتهای فعل افزوده ميشود. بنابراين ساختمان فعل در زبان بلوچی را ميتوان با فرمول زير بيان نمود:

پسوند فعلی + شناسه + ماده + پيشوند فعلی = فعل

ماده

 ماده جزئی از كلمه است كه معنی اصلی را در بر دارد و معمولاً در همه صيغه ها ثابت است مانند  gwašt "گفت" در gwaštán گفتم، gwaštey گفتی، gwašt گفت،   gwašteyn گفتيم، gwašteyt گفتيد و gwaštant گفتند. ماده يا ريشه فعل در بلوچی بر دو نوع است "ريشه حال" و "ريشه گذشته" كه با حذف علائم مصدری از مصدر حال (مكرانی) يا مصدر گذشته (رخشانی) ساخته ميشوند، بعنوان مثال gwaš ريشه حال مصدر gwašag و gwašt ريشه گذشته مصدر gwašten ميباشند
 

پيشوند فعلی

 جزئيست كه به اول ماده اضافه ميشود، مانند be "ب" در begwaš  بگو.

پسوند فعلی

ضماير پيوسته مانند eš در begwašeš  "بگويشان" (به آنها بگو).

شناسه

حرف يا كلمه ايست كه چون به پايان ريشه فعلی افزوده شود، آنرا بصورت فعل صرف شده درآورده و دارای شخص و زمان باشد.
شناسه بر دو نوع است شخصی و زمانی. "شناسه شخصی" مانند ant برای سوم شخص جمع در šotant "رفتند"  و án برای اول شخص مفرد در     šotán "رفتم".  شناسه زمانی مانند ag در šotagant " رفته اند" كه بيانگر زمان ماضی نقلی است.


شناسه شخصی + شناسه زمانی = شناسه     

شناسه شخصی حال

شناسه شخصی حال برای اول شخص مفرد و جمع در لهجه های مختلف متفاوت است. سرحدی جنوبی همانند سراوانی و مكرانی شناسه های án و eyn را بكارميگيرد، سرحدی مركزی و شمالی شناسه اول شخص مفرد يكسانی دارند (in) و سرحدی شمالی شناسه های in و an را بكار ميگيرد.

 

شناسه شخصی حال ( سراوانی، مكرانی، سرحدی جنوبی)
 
  اول  شخص
  دوم شخص
  سوم شخص
 
مفرد án  ey  (i)t
جمع  eyn  eyt ant

ent    سراوانی 
 

Áyán áp a warent.     سراوانی)       آنها آب می خورند)

Man a rawán.            سرحدی جنوبی)              من می روم)

 

شناسه شخصی حال ( سرحدی مركزی و شمالی)
 
  اول  شخص
  دوم شخص
  سوم شخص
 
مفرد in
 ey  (i)t
جمع  eyn

an          سرحدی  شمالی
 eyt
et     سرحدی  شمالی
 ant 

 

Áwán áp a warant.     سرحدی)       آنها آب می خورند)

Ammá a rawan.         سرحدی شمالی)            ما می رویم)

 مثال:

شناسه شخصی حال   
 
فارسی من می خوانم ما می خوانيم
 
مكرانی man wánán
 má wáneyn
 
سراوانی mon a wánán  má a wáneyn
سرحدی جنوبی  man a wánán má a wáneyn
سرحدی مركزی
 man a wánin má a wáneyn
سرحدی شمالی   ammá a wánan

 

شناسه شخصی گذشته

شناسه شخصی گذشته ( سراوانی، مكرانی، سرحدی جنوبی)
 
  اول  شخص
  دوم شخص
  سوم شخص
 
مفرد án  ey  -----
جمع  eyn  eyt ant
ent    سراوانی   
 

Áhán šotant      (آنها رفتند  (مكرانی 

Áyán raptent    (آنها رفتند  (سراوانی

 

شناسه شخصی گذشته ( سرحدی مركزی و شمالی)
 
  اول  شخص
  دوم شخص
  سوم شخص
 
مفرد on
 ey
 -----
جمع  eyn

an           سرحدی  شمالی
 eyt

et      سرحدی  شمالی
 ant

Ammá neštan.           سرحدی شمالی)        ما نشستيم)
Šomá goštet.             سرحدی شمالی)         شما گفتيد)

Má nešteyn.                سرحدی مركزی  و جنوبی )        ما نشستيم)
Šomá gwašt.              سرحدی مركزی  و جنوبی )        شما گفتيد)

مثال:

شناسه شخصی گذشته
 
فارسی من خوابيدم    ما خوابيديم 
مكرانی man waptán
 má wapteyn
 
سراوانی mon waptán  má wapteyn
سرحدی جنوبی man waptán má wapteyn
سرحدی مركزی
 man wapton  má wapteyn
سرحدی شمالی   ammá waptan

 

ساختمان فعل در زبان بلوچی

شناسه شخصی + شناسه زمانی + ريشه فعل + پيشوند فعلی = فعل

جدول ساختمان فعل در زبان بلوچی
 
شناسه شخصی شناسه زمانی ريشه فعل پيشوند فعلی زمان
شناسه شخصی حال  --- بن حال     (a)     حال ساده 
شناسه شخصی حال  --- بن حال  be  حال التزامی
اول و دوم شخص جمع --- بن حال  be امری 
اول و دوم شخص جمع --- بن حال  ma  فعل نهی
شناسه شخصی گذشته --- بن ماضی --- ماضی ساده
شناسه شخصی گذشته --- بن ماضی (a) ماضی استمراری 
شناسه شخصی گذشته ag بن ماضی ---  ماضی نقلی
شناسه شخصی گذشته ag بن ماضی          (a)     
 ماضی نقلی استمراری
شناسه شخصی گذشته at(agat)
 بن ماضی ---  ماضی بعيد
شناسه شخصی گذشته ín
 بن ماضی be ماضی التزامی
----------------------------------------------------



 

 
Zahida Raees :Raji:
baaskadmin@gmail.com , admin@baask.com
Learn Baluchi Composing in INPAGE
Learn Balochi Poetry Background Designing
Help Line

Offline ¨°•√♥ BaReKaHeeR ♥√•°¨

  • Maní Zabán , Maní Pajjár
  • Seniour Baask
  • ****
  • Posts: 571
  • Karma: 9
Re: Learn Baluchi Grammar in Farsi
« Reply #7 on: December 27, 2009, 10:08:25 AM »
i think we need more baloch grammarians to save our eloved shereen language from fading !!

Offline Ganjhatun

  • Junior Baask
  • **
  • Posts: 33
  • Karma: 0
Re: Learn Baluchi Grammar in Farsi
« Reply #8 on: August 08, 2011, 05:18:46 PM »

وندها

وند حرف يا هجاييست كه معمولاً دارای معنی مستقلی نيست ولی چون به ابتدا و يا انتهای كلمه ای افزوده شود از آن كلمه ای نو با معنی تازه بسازد.


Hi Dear Zahida Raji

thanks for this Topic but I think I need an online teacher who can answer my Qustions.There are many diffrents in  present,past and perfect present  verbs




پسوند
حرف يا هجاييست كه به پايان يك كلمه اضافه ميشود   

فارسی  بلوچی  پسوند
ريشه  rišag ag
مردك  mardak ak
پسرك bačak
مستانه، مست mastánk ánk
گريان  gríwásk ásk
گردنبند gardenband band
كاهدان  káhdán  dán 
نامدار  námdár  dár 
محتاج، چشم انتظار čammdár 
زرگر  zargar     gar
برزگر  bazgar
بهار  bahárgáh gáh
سوداگر  súdáger ger
زيرانداز  čírgíj      gíj
افتتاح  bongíj 
خوردنی  waragi i
گفتنی  gwašagi
شمشيرزن  zahmjan jan
شاعر  šeyrjan
زيرسری  sarjáh jáh
سرخ  sohrín ín
شب بان šowpán   pán   
خواننده  wánúk    úk
  čokkok    ok
     
     



پيشوند
حرف يا هجاييست كه به ابتدای كلمه ای اضافه ميگردد 

فارسی  بلوچی  پيشوند
بيهوش  bísár bí
بی پروا bíparwá
بيگانه  darámad dar
همسايه  hamsáheg ham
هم سن وسال hamsarúg
غيرعمدی náradi ná
نادان násarpad
  sargašt sar
 فرو آمدن، پياده شدن  yírkapten  yír (ír)
فرو بردن yírborten 

----------------------------------------------------
فعل

كلمه ايست كه بر انجام كاری يا نسبت حالتی در زمان گذشته، حال يا آينده دلالت كند، مانند šotán "رفتم"، rawán  "می روم".
هر صيغه فعل كه بر شخص و زمان معينی دلالت كند از تركيب دو جزء "ماده" و "شناسه" ساخته ميشود. در بعضی از صيغه ها اجزاء ديگری چون پيشوند و پسوند نيز به ابتدا و انتهای فعل افزوده ميشود. بنابراين ساختمان فعل در زبان بلوچی را ميتوان با فرمول زير بيان نمود:

پسوند فعلی + شناسه + ماده + پيشوند فعلی = فعل

ماده

 ماده جزئی از كلمه است كه معنی اصلی را در بر دارد و معمولاً در همه صيغه ها ثابت است مانند  gwašt "گفت" در gwaštán گفتم، gwaštey گفتی، gwašt گفت،   gwašteyn گفتيم، gwašteyt گفتيد و gwaštant گفتند. ماده يا ريشه فعل در بلوچی بر دو نوع است "ريشه حال" و "ريشه گذشته" كه با حذف علائم مصدری از مصدر حال (مكرانی) يا مصدر گذشته (رخشانی) ساخته ميشوند، بعنوان مثال gwaš ريشه حال مصدر gwašag و gwašt ريشه گذشته مصدر gwašten ميباشند
 

پيشوند فعلی

 جزئيست كه به اول ماده اضافه ميشود، مانند be "ب" در begwaš  بگو.

پسوند فعلی

ضماير پيوسته مانند eš در begwašeš  "بگويشان" (به آنها بگو).

شناسه

حرف يا كلمه ايست كه چون به پايان ريشه فعلی افزوده شود، آنرا بصورت فعل صرف شده درآورده و دارای شخص و زمان باشد.
شناسه بر دو نوع است شخصی و زمانی. "شناسه شخصی" مانند ant برای سوم شخص جمع در šotant "رفتند"  و án برای اول شخص مفرد در     šotán "رفتم".  شناسه زمانی مانند ag در šotagant " رفته اند" كه بيانگر زمان ماضی نقلی است.


شناسه شخصی + شناسه زمانی = شناسه     

شناسه شخصی حال

شناسه شخصی حال برای اول شخص مفرد و جمع در لهجه های مختلف متفاوت است. سرحدی جنوبی همانند سراوانی و مكرانی شناسه های án و eyn را بكارميگيرد، سرحدی مركزی و شمالی شناسه اول شخص مفرد يكسانی دارند (in) و سرحدی شمالی شناسه های in و an را بكار ميگيرد.

 

شناسه شخصی حال ( سراوانی، مكرانی، سرحدی جنوبی)
 
  اول  شخص
  دوم شخص
  سوم شخص
 
مفرد án  ey  (i)t
جمع  eyn  eyt ant

ent    سراوانی 
 

Áyán áp a warent.     سراوانی)       آنها آب می خورند)

Man a rawán.            سرحدی جنوبی)              من می روم)

 

شناسه شخصی حال ( سرحدی مركزی و شمالی)
 
  اول  شخص
  دوم شخص
  سوم شخص
 
مفرد in
 ey  (i)t
جمع  eyn

an          سرحدی  شمالی
 eyt
et     سرحدی  شمالی
 ant 

 

Áwán áp a warant.     سرحدی)       آنها آب می خورند)

Ammá a rawan.         سرحدی شمالی)            ما می رویم)

 مثال:

شناسه شخصی حال   
 
فارسی من می خوانم ما می خوانيم
 
مكرانی man wánán
 má wáneyn
 
سراوانی mon a wánán  má a wáneyn
سرحدی جنوبی  man a wánán má a wáneyn
سرحدی مركزی
 man a wánin má a wáneyn
سرحدی شمالی   ammá a wánan

 

شناسه شخصی گذشته

شناسه شخصی گذشته ( سراوانی، مكرانی، سرحدی جنوبی)
 
  اول  شخص
  دوم شخص
  سوم شخص
 
مفرد án  ey  -----
جمع  eyn  eyt ant
ent    سراوانی   
 

Áhán šotant      (آنها رفتند  (مكرانی 

Áyán raptent    (آنها رفتند  (سراوانی

 

شناسه شخصی گذشته ( سرحدی مركزی و شمالی)
 
  اول  شخص
  دوم شخص
  سوم شخص
 
مفرد on
 ey
 -----
جمع  eyn

an           سرحدی  شمالی
 eyt

et      سرحدی  شمالی
 ant

Ammá neštan.           سرحدی شمالی)        ما نشستيم)
Šomá goštet.             سرحدی شمالی)         شما گفتيد)

Má nešteyn.                سرحدی مركزی  و جنوبی )        ما نشستيم)
Šomá gwašt.              سرحدی مركزی  و جنوبی )        شما گفتيد)

مثال:

شناسه شخصی گذشته
 
فارسی من خوابيدم    ما خوابيديم 
مكرانی man waptán
 má wapteyn
 
سراوانی mon waptán  má wapteyn
سرحدی جنوبی man waptán má wapteyn
سرحدی مركزی
 man wapton  má wapteyn
سرحدی شمالی   ammá waptan

 

ساختمان فعل در زبان بلوچی

شناسه شخصی + شناسه زمانی + ريشه فعل + پيشوند فعلی = فعل

جدول ساختمان فعل در زبان بلوچی
 
شناسه شخصی شناسه زمانی ريشه فعل پيشوند فعلی زمان
شناسه شخصی حال  --- بن حال     (a)     حال ساده 
شناسه شخصی حال  --- بن حال  be  حال التزامی
اول و دوم شخص جمع --- بن حال  be امری 
اول و دوم شخص جمع --- بن حال  ma  فعل نهی
شناسه شخصی گذشته --- بن ماضی --- ماضی ساده
شناسه شخصی گذشته --- بن ماضی (a) ماضی استمراری 
شناسه شخصی گذشته ag بن ماضی ---  ماضی نقلی
شناسه شخصی گذشته ag بن ماضی          (a)     
 ماضی نقلی استمراری
شناسه شخصی گذشته at(agat)
 بن ماضی ---  ماضی بعيد
شناسه شخصی گذشته ín
 بن ماضی be ماضی التزامی
----------------------------------------------------



 

 


Offline omidbalochistani

  • بلوچ وب
  • Junior Baask
  • **
  • Posts: 10
  • Karma: 0
  • بلوچ وب
    • بلوچ وب
Re: Learn Baluchi Grammar in Farsi
« Reply #9 on: July 09, 2014, 12:09:25 AM »
 bismillah
 mashaAllah banoken-gohaar
ما که ایران تها هن اینچو ما را سرپدی نبیته
لک منت
 [agree] baloch-raaj-e-tepaaki-loutouk
وبتاکء شنگ کنگء جاه
بلوچ فرے ویب پیج شنگ کنگ جاہ
www.balochweb.com