گدارءِ مزنیں نام: فیودر دستوئیفسکی
نبشتہ کار : عمرعثمان

میاں استمانی پھناتءَ فیودر دستوئیفسکی ھما نامءُ گدار نویس انت کہ دنیاءِ ھمک لبزانک دوستیں مردم آئیءَ وتی چمءُ دلءَ دارایت۔
آئیءِ گدارانی سان بنی آدمے زندمانءَ ھمے رنگءَ ھمگرنچ انت،وانوک چرائی سھرءَ وتءَ ھجبر دورءُ گستہ کت نہ کنت۔دستوئیفسکیءِ کردار چاگردءَ بیلءُ آلاڈ وارتگیں چول انت کہ گوں لس مھلوکے زندمانءَ پیڑاتگ انت۔

دستوئیفسکیءِ اولی گدار “بے چارے لوگ” بہ بیت،یا “جرم و سزا” “ایڈیٹ” بہ بیت کہ کراموزوف برادران” ھمے وڑا “جواری،خواب،مردہ گھر،بدروحیں،صد افسوس،ذلتوں کے مارے لوگءُ دگہ بازیں آزمانکءُ گدار کہ آھانی کارست انسانی چاگردءَ ساہ زورگءَ انتءُ لس مھلوکءَ وتی چاگرد کتابانی تھا زیبائیں دروشمےءَ گندگءَ کائینت۔

دستوئیفسکیءِ گداراں آئیءِ ندارگ کشی،انسانءِ مارشتانی درانگازی،زبانءِ سلھیں ریچ،زانتءُ زانشءِ شاھیگانی،ارت نگاھیءُ لس مھلوکے زبانءَ بْیان یک جتائیں لذتءُ چاڑے دنت۔آئیءِ وانگءَ سما کپ ایت،دستوئیفسکی تئی ھَندءُ دمگاں رُستگءُ مزن بوتگیں ساچ کارے،چی ءَ کہ لس مھلوکءِ تبءَ نبشتہ ارزان نہ انت،بلے سماداریں نبشتہ کار کہ چاگردءَ وتی گونگیں مردمانی درداں مارگے مارشت داریت،گڑا آئیءِ ندءَ درد آماچیں کارستءُ  کسّہ ردوم زور انتءُ چاگردءَ ابدمان بنت۔

ھرکسی دردءَ وتی درد مارگءُ آئیءَ را درانگاز کنگ،میاں استمانی لیکھے بوت کنت،بلے لس مھلوکے دردءَ میاں استمانی جوڑ کنگءُ درشان کنگ ھمک ساچشت کارے کار نہ انت۔اے لاڈکی ایوکا فیودر دستوئیفسکیءِ ونڈءَ کپتگءُ واجھے ھکدار انت۔

فیودر دستوئیفسکی میاں استمانی لبزانکءَ ھَندیءُ ماتی زبانءَ سرکنگءَ بنداتی گدار نویساں چہ یک اِت۔آئیءِ لبزانکی ارزشت ھمنچو برزءُ تواناانت،کہ چریشیءَ ھچ زبانے لبزانک دستوئیفسکیءِ رجانکءَ ابید تاھیر گپت نہ کنت۔

کلانھیں گدار نویس فیودر دستوئیفسکی 1821ءَ روسءَ ودی بوتگ۔آ ھپت بْراتءُ گھار بوتگ انت۔دستوئیفسکیءِ مستریں بْرات،سنگتاں چہ یکے بوتگ،وھدے زندانءَ بیت،گڑا وتی درائیں جیلءِ کسھاں گوں بْراتءَ نمدیءِ دروشمءَ کاریتءُ رشین لبزانکءَ دستوئیفسکیءِ نمدی مزنیں ارزشتے دار انت۔

دستوئیفسکیءِ درکسانی نیزگاریں جاورانی آماچ بوتگ۔آئیءِ پت زارءِ پوجءَ بوتگ،بلے آ چشکہ گیش ئے جندے تماھاں نہ بوتگ،پمشکہ کھول نیزگاریءِ آماچ بوتگ۔اسکولءَ مکتبیءِ وھدءَ روچے پہ روزگارے ٹکہ یے دستوئیفسکیءَ گون نہ بوتگ، آئیءَ تنگدستی چمے وت دیستگ ءُ شریءَ مارتگ۔

دستوئیفسکیءِ لبزانکی سنچءُ سمائی ردوم درکسانیءَ چہ آئیءِ گسءَ رستگ۔آئیءِ ماتءُ مزنیں ماتءَ مدام سارتیں شپاں گیدی کسّہ آؤرتگءُ شول کشیں شپاناں دیما تیلانک داتگ،چریشیءَ ابید لوگءِ کاردارءُ مولد الیونا اوں گیدی کسّہءَ بلد بوتگ کہ سی شپ آئیءِ کار کسّہ جنئگ بوتگ۔دستوئیفسکیءِ لبزانکی جوھراں چمدا  ردوم زرتگءُ آئیءِ لاشعورءَ کسّہءَ جاگہ کتگ۔

دستوئیفسکی پتءِ پوجءِ ڈاکٹری وھدءُ سندءَ پوجءِ نادراہ جاہءَ شتگءُ اتکگ،آئیءَ ٹپیءُ مُرتگیں پوجی وتی چمانی دیما وڑ وڑادیستگ انت۔ھمے ڈولءَ وھدے کماشءِ چہ پوجءَ ریٹائر بیت،گڑا ھمے زراںءُ پنشنءَ شھرءَ چہ150 میل دور1350ایکڑ کشتءُ کشاری زمین زوریتءُ کساس 100ءَ گیش دھکانءُ پوریاگرزمینانی سراداریت،کہ دستوئیفسکی اشانی ھزمتءُ جہدءَ جْوانیءَ گندیت،چریشیءَ ابید دستوئیفسکیءِ پت کارندھانی سرا وش نہ بیتءُ مھارءَ ترند کنت۔اے درائیں زوراکی ءُ چستءُ ایراں فیودر عملی دروشماں گندیتءُ ماریت، چریشیءَ دستوئیفسکیءِ دیدنءُ مارشت کسھانی کارست جوڑ بنت۔

دھکانءُ پوریاگرانی سرا ظلمءُ زوراکیءِ سببءَ لہتیں کارندہ شور کنتءُ یک روچءِ دستوئیفسکیءِ پتءَ کش انت۔کماشءِ کارندھانی دستءَ بیرانیءَ پد اولی رندا دستوئیفسکیءَ مَریءِ نادراھی گور جنتءُ پتءِ بیرانیءَ پیش کہ آ وھدءَ آئیءِ عمر 16سال بیت،ماتءِ ٹی بیءِ نادراھیءَ جلگھیں امروزءَ یلہ کنتءُ گڑی ہنکینءَ روت۔

فیودر دستوئیفسکی وتی زندءَ بازیں مشکلانی آماچ بوتگ،بلے وھدے کالجءَ دربرگءَ پد زارءِ پوجءَ سب لیفٹنینٹ بھرتی بیت،گڑاآئیءِ مالی جاور کمے بدل بنت،بلے ایمنیں جاور دیرءَ نہ مان انت۔یکے آئیءِ تب پوجءَ نہ لگّ ایتءُ دومی آ مزنیں جوا کورءِ بیت،پمشکہ آئیءِ وش حالیں روچانی زند پد کنز انتءُ نیزگاری نیشاں مکّ کن انت۔

دستوئیفسکی لبزانکءِ پڑءَ 1846ءَ گاماں گدار ” بے چارے لوگ “ءِ دروشمءَ ایر کنت۔اولی گدار سرجمیں روسءَ آئیءِ پجار جوڑ بیتءُ لبزانکی مراگشاں آئیءَ را زوت مزنیں نامے دنت،ھمے اَھدءِ لبزانکی کواس دستوئیفسکیءَ گوگولءِ ھم سندیں نبشتہ کارے قبول کن انت۔گدارءِ سوبمَنْدیءَ پد دستوئیفسکی پراشفسکی گلءِ باسک جوڑ بیت۔اے گل زارءِ حلاپءَ دیوانءُ مراگشاں زھرشانی درشان کنت،چریشیءَ زارءِ انٹیلیجنس گلءِ سراپءَ بیتءُ کارندھےگورآں ھوار گیج ایت۔

22 اپریل 1849ءَ دستوئیفسکی پنچ سنگتاں ھوار دزگیر کنگ بیت۔آھاناں وڑوڑیں سزاءُ ازیت دئیگ بیت۔دستوئیفسکیءِ سرءَ کُٹ،بروتاں کپّی لپّیءُ ریشاں گٹّگ کن انتءُ زندانءَ اشاں جتا جتائیں مزہبی،سیاسی،قومی ءُ ایندگہ زبانے کیزیاں ھوار بند کنگ بیت۔کساس آمید گسءِ پنچ ماھانی ٹرائلءَ پد مَرگءِ سزا دَیگ بیت۔

دستوئیفسکی گوں پنچیں سنگتاں اومسک زندانءَ (روسءِ قانودءِ درچءَ پوجیاناں مَرگءِ سزاءِ وھدءَ پوجءَ کارمرزیں زھمءَ ھمائیءِ سرءَ پروش انت)

23 دسمبر 1849تیر گواریءِ ودارءَ سے سنگت کھمبہءَ بندگ بنتءُ سراں

پیلک مانگیجگ بیت،پہ تیرگواریءَ،زارءِ پرمان جاری بیت کہ اشانی مَرگءِ سزا مہتل انت۔بلکیں عمری زندی جیلءَ توبولسک زندانءَ سائبیریاءَ دیم دئیگ بنت۔چریشاں یک کیزیءِ تیر گواریءِ ترسءَ دائمی گنوک بیت۔چلگیں زمستانءَ دسمبرءُ جنوریءَ درانڑیھیءِ سفرءَ اشاناں سائبیریاءَ روان دیئنت۔ادا کساس چارءُ پنچ سالانی کیزءَ دستوئیفسکیءَ وانگءَ ایوکا بائبل دئیگ بیتءُ پدا آھانی سزا ماپ کنگ بنت۔

سائبیریاءَ واتریءَ پد دستوئیفسکی یک برے پدا وتی لبزانکی چستءُ ایراں بنا کنت۔وتی بْراتےءِ ھمراھیءَ “زمانہ” نامیں رسالہ ئے بندات کنتءُ وتی دومی گدار “ذلتوں کے مارے لوگ”ءَ نبشتہ کنت،بلے اے گدار لس مھلوکءِ جوزگاں بے تاھیر کنگءَ بے سوب بیتءُ دستوئیفسکیءِ لبزانکی گراف کہ اولی گدارءَ سک برزءُ شاھیگان کتگ ات،آئیءِ سرا بازیں گپءُ نگد کنگ بیتءُ آئیءِ ارزشت کم تران بیت،بلے دستوئیفسکیءَ مھلوکے ناوشیءَ را زوت مارتءُ سھمی گدار “مردہ گھر” نبشتہ کت،چریشیءَ وانوکاں یک برے پدا وتی حیالءُ امیت گوں دستوئیفسکیءَ بست انت،گڑا چدودیم آئیءِ ندءَ تھر تھرءِ گوھر نایاب درشان کت۔بلے اے دورءُ نوبتءَ آئیءِ تھی جیڑہءُ تکانسری باز ات انت،کہ آئیءَ ایمنی نہ مَرت،چریشیءِ سببءَ وتی 20 سالی کاڑیں دوست دار آننا سنتکناءَ گوں 1862ءَ یورپءِ تروتابءَ درکیت۔سفرءِ درگتءَ آ وتی بازیں پبلیشراں ایڑوانس زر گِپتءُسفرءَ راھی بیت۔ آھانی کتاباں رندا نبشتہ ءُ شنگءُ تالان کنت۔

یورپ یاترءَ پد دستوئیفسکیءِ لبزانکی جوھر برزءُ توانا بنت۔گدارانی گدار نبیسگءَ سوبین بیت۔”کراموزوف برادران”ءَ وتی لبزانکی مڑّی قرار دنت۔دگہ بے شمار گدارءُ آزمانک آئیءِ قلمءِ زینت جوڑ بنت۔”دور”ءِ نامءَ دگہ رسالہ ئے جریدگ کنت،نمدی نویس ایتءُ ڈائری ھم ساچیت۔

فیودردستوئیفسکی لبزانکءَ یک انچیں گرانبھائیں نبشتہ کارے کہ آئیءِ ارزشت ھمک دورءُ زمانگءَ گیش پلگارءُ توانا بیت۔آئیءِ ساچشت میاں استمانی لبزانکءَ ابدمانیں کسّہ انت۔دستوئیفسکیءِ کسّہ گواچنی ساہ کندنءَ پد ودی بوتگ انت کہ آئیءَ مَرگ چہ سک باز نزیکءَ دیستگ،نیزگاریءُ ذلت دیستگ،پمشکہ آئیءِ دیدنءُ مارگءِ سان چہ ایندگہ ساچکاراں گیش مھکمءُ توانا انت۔

دستوئیفسکیءَ گواچنی دابءَ کوڑہ ئیں امروز 9 فروری 1881ءَ یلہ دات،بلے آئیءِ لبزانکی کرد داں جھان مانیت زندگءُ ابدمان انت۔آئیءِ بیرانیءِ شریعت مَریءُ گڑیءَ پوپانی نادراھی بوت۔کساس 60سالءَ آئیءَ لبزانکءِ ھزمت کتءُ پہ لبزانکءَ مزنیں مڈی یے بکشات ئےءُ آئیءِ جنازہ لبزانکی شخصیتاں چہ درستاں مزنیں جنازہ بوتگ،کساس 30ھزار مھلوکءَ بھر زرتگءُ آئیءِ لبزانکی کردءَ را شانءُ شرپ بکشاتگ۔