*گنجیں باھو ءُ دشتیاری**پنچُمی بھر**سفرنامہ۔۔۔۔اسحاق رحیم*
*گنجیں باھو ءُ دشتیاری*
*سفرنامہ۔۔۔۔اسحاق رحیم*
*پنچُمی بھر*
چہ کلّرائی ءَ دیم ءِ میتگ روڈ ءِ کبلہی نیمگ ءَ سَند ءِ بازار اِنت اے میتگ ءِ ھم کساس 130 لوگ بنت باھو ءِ سَند ءِ نام ءَ دگہ سئے چار میتگ ھم ھَست بلے آ چہ باھو ءِ کَور ءَ کبلہ سک جہل ءَ اَنت اے سَند ءِ یک میتگے چہ کَور ءَ رودراتک اِنت۔اے سَند ءَ قاضی نورمحمد ءِ سَند گوش اَنت قاضی نورمحمد باھو ءِ وانندگیں قاضی ءُ عالمے بیتگ کہ اے دمگاں آ زمانگاں علم ءُ زانت ءِ کمّی بیتگ مردمانی مزھبی جیڑھانی گیشینگ ءَ بگر داں شرعی ھساب ءَ سُھل ءُ ترْان درست قاضی نورمحمد ءَ کتگ اَنت۔
لبز سَند ءِ بزانت ءُ معنا سیدگنج ءَ چوش نبشتہ اِنت۔
سَند:(سَ نْ دْ) (1) ھما تچکیں جاگہ کہ چہ گتان ءَ رند راستیں زمین بیت.
(2) جاگھے ءِ نام اِنت دشتیاری ءَ کہ سنگان، تلانگ، دلگان ءُ کلرائی ءِ مْیانجی ءَ کپ ایت.
(3)کور ءِ تہ ءَ ھما بھر کہ اود ءَ بُرزگ اِنت ءُ ھمُک ھار ءِ آپ ئِے نہ گیپت، آ بھر ءَ کہ ھر وھد آپ مان اِنت آئی ءَ جگرد گْوش اَنت اگاں آپ ئِے مان نیست بلے ھر وھد کہ کور آپ بیار ایت جگرد آپ ءَ بیت. “سَند” ءَ “سندات” کن اَنت ءُ “کی” کشّ اَنت کہ کور ءِ آپ بہ مٹّ ایت ئِے بزاں کور ءِ آپ باز بئیت ءُ ملک ءُ مَٹ بیار ایت وھدے کہ مَٹ سرجم بیت ءُ مِلک باز مان ئِے بیت ھمنچوکہ نَنگار ءِ دپ ڈل ءَ مہ رس ایت “کی” ءَ کم کن اَنت یاکہ “سندات” ءَ بُرزتر کن اَنت بلے گیشتر سندات بُرزتر کنگ بیت. آپ شان ھم پِر ئِے کن اَنت کہ بے مٹّیں آپ بروت انچیں سندات ءَ دو سے آپ شان پِر کن اَنت.
سَند جنَگ: کَور وت سَند جنت بزاں آئی ءِ ھار وت “سَند” جوڑ کنت بزاں باز ڈل یکجا کار ایت ءُ بُرزگے جوڑ کنت کہ مردم رند ءَ ھمے “سَند” ءَ “سندات” بند اَنت (سیدگنج)
سَند ءِ دیم پہ دیم ءَ روڈ ءِ رودراتکی نیمگ ءَ “ھزاری” ءِ میتگ اِنت اے میتگ ءَ پنجاھے لوگ بنت۔ھزاری انچوش چہ نام ءَ زانگ بیت ھمدا ڈگارے ءِ نام بیتگ بزاں چہ نھاد ءَ ھزاری نام کپتگ۔ ھزاری ءُ سَند ءِ مردم وت ماں وتیں مردم اَنت چہ جدگال ، کیازئی ءُ ھوت کُٹم ءَ سیادی دار اَنت۔
ما چہ ھمے راہ ءَ شگوزان دیما روان اتیں شکور ءُ داد صاحب لبزانک ءِ سرا باوست کنگ اتاں من زید ءُ ندارگ آں پہ چمّ چِنان اَتاں کہ دیمترا سفرنامگے نبشتہ کن آں۔ منی چمّ “سِنگان” ءِ میتگ ءَ کپت آں۔
سِنگان روڈ ءِ رودراتکی نیمگ ءَ کوھنیں میتگے کسانیں کوھے ءِ دیما آباد اِنت۔اے میتگ ءِ نام پمیشکہ “سِنگان “ اِنت کہ ادا کوھدیمیں زمینے سِنگ ءُ ڈل باز اِنت۔ اے میتگ ءَ کساس 150 لوگ بنت کہ اے وھد ءَ زندگی کنگ اَنت۔ اد ءِ مردم ھم گیشتر ھوت ءُ کیّازئی اَنت۔ سنگان ءِ تہا مُلّائیت ءِ سان ءُ اثر چہ باھو ءِ دگہ میتگاں گیشتر گِندگ بیت زاھدان ءِ مزنیں عالم مفتی محمد قاسم قاسمی بہ بیت یا دکتر عبداللہ ءُ مفتی محمد حسن درست ھمے میتگ ءِ جھمنند اَنت پمیشکہ اے میتگ ءَ سیر ءُ آروسانی وھد ءَ بلوچ چہ زیمری رسم ءُ دوداں زِبھر کنگ بیتگ اَنت۔
سِنگان یک ھسابے ءَ باھو ءِ مستریں مرکز اِنت ادا پہ بچک ءُ جنک ھردوکاں ھائی اسکول ھست۔۔۔ کشّ ءُ کِرّی کوچگانی گونڈو پہ ھائی ءِ وانگ ءَ ھمدا کاینت۔ انچوش ادا ھاسپٹل ءِ سہلوت ھم گیشتر اِنت تقریبا ھما آر ایچ سی ءِ وڈیں ھسپتالے ھم جوڈ کنگ بیتگ۔
چہ سنگان ءِ بازار ءِ دیما روڈ پہ باھو کلات ءِ نیمگ ءَ روت ھمے راہ چہ سنگان ءِ بازار ءَ کمّیں دیم گوریچان ءَ روان اِنت مردم ءِ چمّ پہ دو مزنیں کلاتی بانڈُماں کپ اَنت۔اے کلات چہ سِنگان ءَ گوریچی نیمگ ءَ برزیں جاگھاں بندوک اَنت۔
گوں اے کلاتاں باھو ءِ گوست ءِ راجدپتر بندوک اِنت چوناھا گوش اَنت کہ کلات راج ءُ دمگانی پَلّ بنت آھانی پھریزوک بنت بلے باھو ءِ بزگیں مہلوک اے کلاتاں داں مزنیں وھدے ءَ بزّگ ءُ ایردست کُتگ۔باھو ءِ مہلوک چہ دوسد سال ءَ گیش ھمے کلاتانی زالمیں ھاکمانی زلمانی آماچ بیتگ۔
ادا کوھن تریں کلات نوشیروان ءِ کلات ءِ نام ءَ زانگ بیت۔آئی ءِ کش ءَ دگہ کلاتے ءِ نشان ھم ھست اَنت کہ نوشیروان ءِ پیروک تقی خان ءِ کلات بیتگ۔نوشیروان گچکی ءَ کساس ھژدھمی سدی ءِ گُڈّ سری زمانگ ءَ بزاں کساس 1770 عیسوئی ءَ باھو ءِ سرا ھاکمی کُتگ کہ چہ آئی ءَ پیسر آئی ءِ چارُمی پُشت ءِ پیروک میرتقی خان گچکی ادا ھاکم بیتگ۔(نوشیروان گچکی فرزندِ میر مراد فرزندِ میر دُرّاخان فرزندِ میر تقی خان)
میر نوشیروان ءِ یا آئی ءِ کُٹم انگریز دَور ءِ نادینتگیں ھاکم بیتگ اَنت کہ چہ باھو ءِ مہلوک ءَ گَٹّو ءُ مالیت یا چہ ڈگارانی داناں بوھر ءُ محصول بہ گِر اَنت۔ باھو ءِ مہلوک ءَ چوناھا اشانی ھاکمی پہ دل نہ منّ اِتگ بلے پدا ھم بلوچ گوش اَنت “زور ءَ سرا راہ اِنت”۔
گوش اَنت کہ باھو سکّ آباد بیتگ میر نوشیروان ءُ آئی ءِ پیروکاں داں مزنیں مُدّتے ءَ مہلوک شرّ پُل اِتگ ءُ وارتگ۔انچوش یک سالے آبادی کم ترّ اِتگ گڈا میر نوشیروان ءَ باھو سَیل کُتگ ءُ 72 مزنیں جوھان ھساب کُتگ بلے انگت سر ئے چنڈینتگ ءُ پہ بژن ئے گوشتگ “ اے سالی باھو ڈُکّال اِنت 72 جوھان ھِچّ نہ اِنت”۔
میر نوشیروان گچکی ءَ وتی زمانگ ءَ ھمدا وتی کلات ءِ جہل ءَ مسیتے جوڈ کُتگ ءُ ھمک جمعہ مہلوک پہ نماز ءَ لوٹائینتگ اَنت بلے گُڈ سرا مہلوک آئی ءِ ھچ ھُکماں نہ منّ ایت۔سرجمیں باھو یکّ پَتّ بیت آئی ءِ مسیت ءَ نماز ءَ ھم نہ رو اَنت ءُ آئی ءَ گَٹّو ءُ مالیت ھم نہ دئے اَنت۔نوشیروان ءَ بچکیں چُکّ نہ بیت آئی ءِ چُکّ بس دو جنک بنت۔ پدا گڈا مرد سکّ نزور بیت بلے باھو ءِ یلہ دئیگ ءَ ھچ پئیم تیار نہ بیت اےوھد ءَ اے ھاکم باھو ءَ نندوک بنت گوں جدگالاں سانگ بند بنت پمیشکہ اشانی زبان ھم جدگالی بیت۔گوش اَنت سکرات ءِ وھد ءَ ھم آئی ءِ گورا نندوکیں مردم گوش اَنت واجہ شھادت ءَ بیار کلمہ ءَ بوان بلے نوشیروان ءِ دپ ءَ بس ھمے یکّیں جدگالی لبز بیت۔
“باھو اَک نَڈیندوسیں” بزاں باھو ءَ نہ دئے آں۔ھمے لبز ءَ ورد کنان بیت داں ساہ ئے بال کنت۔
(روان اِنت)
