*گنجیں باھو ءُ دشتیاری*(چارمی بھر)*سفرنامہ۔۔۔۔اسحاق رحیم*
*گنجیں باھو ءُ دشتیاری*
*سفرنامہ۔۔۔۔اسحاق رحیم*
*چارُمی بھر*
مئے گاڑی شتابی چہ جُرّ ءِ کراس ءَ گوست ءُ دیما روان اَت۔اے روڈ کہ چہ نوبندیان ءَ دیم پہ مرز ءَ روت کسانیں روڈے اشی ءِ سرا باڈر ءَ روکیں مزنیں ٹریلا سفر کن اَنت پمیشکہ پُرشت ءُ پروش اِنت اگاں اے ملک ءَ چو پاکستان ءِ وڈا بیست ٹَنّ ءِ ٹریلا 90 ٹَنّ بار لوڈ بہ کن اَنت گڈا اے روڈ ءِ پَتُّو گار بنت۔ بلے ادا ٹریفک قانون باز سخت انت ٹریلا چہ بیست داں بیست ءُ پنچ ٹنّ ءَ گیش بار نہ زیر اَنت۔
چہ بَلّ ءَ کمّیں دیم گوریچانی نیمگ ءَ یک کسانیں میتگے ھست اودا بلکہ دہ لوگ بہ بنت اے میتگ ءِ نام “بھلول مچّی” اِنت اے ایران ءِ تہا منی زانتگیں اولی میتگ اِنت کہ ادا ناں روڈ ھست ناں بجلی ھست ءُ نئیکہ دگہ آسراتی۔ من ایران ءُ روکپت ءِ بلوچستان ءَ باز گَشتگاں بلے چہ اے میتگ ءَ ابید من ھچ چشیں میتگے نہ دیستگ کہ اے زمانگ ءَ اودا لین مہ بیت۔
ھمے روڈ ءَ کمّیں دیما منی چمّ پہ “چیلّ سر “ءِ بورڈ ءَ کپت اَنت کہ راھے پہ زِرباری روان اَت۔ اے روڈ ھم باھو ءِ کَور ءِ سرا روت اودا کسانیں میتگے ھست کہ اشی ءَ “چیلّ سر” گوش اَنت۔چیلّ سر چہ وتی نام ءَ درا اِنت بزاں آپی چِیلّے ءِ سرا اِنت چہ ھمدا آپ ءِ مزنیں چِیلّے باھو ءِ کَور ءَ رِچ اِیت۔۔۔ادا جھمنندیں مردم گورگیج کُٹم ءِ مردم اَنت۔۔۔کراچی ءِ نامداریں بلوچ سیاسی رھشون یوسف مستی خان کہ گوستگیں سال ءَ بیران بیت آئی ءِ پِت ءُ پیرین چہ ھمدا لڈّ اِتگ ءُ شُتگ اَنت آ زمانگاں ادا آھانی ھنکین “تمبو “ ءُ “کِکّی” ءِ نام ءِ سرا زانگ بیتگ کہ مرچاں جاہ ءِ مٹّ بئیگ ءَگوں انیگیں چیلّ سر اِنت۔
گوش اَنت کہ مستی خان کُٹم ءِ لڈّگ ءُ روگ ءَ پد یک رندے یوسف ءِ بُن پیروک مستی خان ءِ جنک دُرگلُ گوں لھتیں مردماں ھمے دمگاں کئیت باڑو ءَ شیھانی ھنکین ءَ روت ۔۔۔واتری ءَ آئی ءَ چہ سدّازئی کُٹم ءَ نواب نامیں مردمے پُل ایت آئی ءِ گوش ءِ سُھراں کشّ ایت ءُ بارت۔۔۔پدا چہ ھمدا گورگیج ءُ سدّازئیانی جنگے بُنگیج بیت چیل سر ءِ دو گورگیج کُشگ بنت گڈا مستی خان ءِ پت عثمان گورگیج چہ ادا وتی سیاد ءُ مردماں کراچی ءَ بارت کہ اشانی تہا جیونی ءِ اکرم رمضان ءِ پیروک کھدا ولیداد ءُ دگہ لھتیں مردم گون بنت اے ھمودا کراچی ءَ کار کن اَنت ۔۔۔ھمیشانی چُک ملا ابوبکر ءُ عبدالرحیم کہ رندا جیونی ءَ نندوک بنت اِشاں مستی خان گوں وت برما ءَ بارت اے ھمودا برما ءَ وان اَنت۔۔رندا گڈا مستی خان وتی مردماں باھو ءَ راہ دنت نواب سدّازئی ءِ چُکّ ءَ ھما بیر ءِ دیما کُش اَنت ءُدومی ھون ءِ دیما سدّازئی کُٹم مستی خان ءَ سانگے دئے اَنت ھمے سدّازئی جنک ءِ چُکّ یوسف مستی خان ءِ پِت اِنت۔پدا گڈا مستی خان ءُ سدّازئی کہول وت ماں وت سلاہ کن اَنت۔
چہ چیلّ سر ءِ راہ گیش ءَ دیم روڈ کمّیں کُتبی نیمگ ءَ تاب وارت ادا روڈ ءِ کبلہی نیمگ ءَ “کلّرائی” ءِ میتگ اِنت ۔ اے بازار ءَ کساس 100 لوگ بنت اے جدگالانی میتگ اِنت ادا گیشتریں مردم جدگالی زبان ءَ گپّ جن اَنت ۔ اے میتگ ءِ نام کلّرائی ھم جدگالی لبزے کلّر ھما بلوچی لبزاِنت ءُ “آئی” جدگالی اِنت ۔ اے میتگ چہ باھو ءِ بندات ءَ اولی میتگ اِنت ادا جدگالی زبان ءَ گپّ بیت۔ جدگالی زبان گرائمری ھساب ءَ گوں سندھی ءَ باز نزیک اِنت اے زبان ءِ گپ جنوک باھو ءَ کمّ اِنت بلے دشتیاری ءِ گیشتریں مردم جدگالی زبان ءَ گپّ جن انت۔ بیلہ ،کراچی ءُ سندھ ءِ بازیں شھراں جدگالی زبان ءَ گپّ جنوک ھست بلے اودا اے زبان ءِ گیشتریں لبز سندھی ءُ لاسی ءَ گوں نزیک اَنت باھو ءُ دشتیاری ءَ جدگالی زبان ءِ بازیں لبزے بلوچی انت البت زبان گرائمری ھساب ءَ گوں سندھی ءَ نزیک اِنت۔اے مردمانی زبان ءِ گوں سندھی ءَ نزیکی ءَ ابید دود ءُ ربیدگ،پُچّ ءُ پوشاک،مہمان جلّی ءُ میار جلّی درست بلوچ ئیگ اَنت۔
کلّرائی ءِ زرباری نیمگ ءَ سید متن شاہ ءِ زیارت اِنت کہ اشی ءِ چُکّ ءُ نماسگ مرچاں باھو سیٹار ءَ نندوک اَنت اے ھم چہ سیدھاشمی ءِ کُٹمدان ءِ سیدان اِنت۔
کلّرائی ءِ دیم پہ دیم ءَ “سیساد” گوش اَنت کہ اے ھم باھو ءِ کوھنیں ھنکینے۔۔۔ زمانگے ءَ ادا مزنیں آبادی ءُ ھنکنیے بیتگ ادا جدگال کُٹم ءُ شیھ کہیریانی آبادیں مزنیں میتگ بیتگ اَنت۔۔سیساد چوناھا چہ سی ساد ءَ دراتکگ ۔ باھو ءُ دشت ءِ کَور سری زمینانی بھر ءُ بانگ ساد ءُ گوْازانی سرا بیتگ بزاں زمین ءِ پراھی یا پہنات ءِ 24 گوْاز یک سادے۔ ادا زانگ بیت کہ اے سی ساد زمین بیتگ پمیشکہ اے جاہ سیساد گوشگ بیت۔
چہ سیساد ءِ نندگ ءِ سبب ءَ جدگالانی یک کُٹمے ءَ ھم “سیساد” گوش اَنت کہ ھمدا کلرائی ءُ دلگان ءَ نندوک اَنت۔ باھو دشتیاری ءِ نامداریں شئیر کہ میر نواب راسکی ءُ باھو ءِ مہلوک ءِ جنگ ءِ سرا پربندگ بیتگ آئی ءِ تہا شائر سیساد ءِ نام ءَ چوش گپت۔
اتکگاں سیساد گوں ھئے ءُ ھاتاں
ماں سرئیں دُرّا گوں وتی براتاں
انچوش چہ مرچیگ ءَ سد سال پیسر ءِ شئے کہیری کُٹم ءِ شئے دوست محمد کلرائی ءِ نندوکیں نامداریں مردمے بیتگ گوں اے واجہ ءَ ھم بازیں مردمانی سِتک بندوک بیتگ اَنت۔۔۔شئے دوست محمد دلگان ءِ شیھانی بُن پیروک اِنت اے واجہ انچوش پہ سُھل ءُ تران،انچو پہ نان دھی ءُ انچوش پہ دم ءُ چُپّ ءُ کرامات سرجمیں مکران ءَ نامدار بیتگ۔سکّیں بے شان ءُ مڑاھیں مردمے بیتگ۔۔گوں اے واجہ ءَ ھم بازیں مردمانی ستک ءُ باور بندوک اِنت داں مرچیگ ءَ آئی ءِ بازیں کراماتانی گپّ ءُ کسّہ باھو دمگ ءِ مردمانی گورا ھست اَنت۔
گوش اَنت کہ یکبرے چہ کُلانچ ءَ لھتیں مردم وتی گُنگیں چُکّے شئے دوست محمد ءِ گورا پہ علاج ءَ آرگ ءَ بنت گڈا ھمدا سیساد ءَ گِند اَنت یک مردمے گوں گوکاں ڈگارے کِشگ ءَ اِنت۔آ چہ ھمے دھکان کاریں مردم ءَ شئے دوست محمد ءِ لوگ ءُ میتگ ءِ جست ءَ کن اَنت اے مرد آھاں میتگ ءُ لوگ ءِ سوج ءَ دنت سوج ءِ پدا اے مردم ھمودا رو انت۔
دمانے ءَ پد مردم گِند انت داں ھما مرد کہ ڈگار ءِ کِشگ ءَ بیتگ پہ ما پیداک اِنت وھدے کئیت گوں مردماں دست ءُ دروت بیت گڈا آ زان اَنت نامداریں شئے دوست محمد ھمے مرد اِنت کہ وتی ڈگارانی کار ءُ دھکان کاری ءَ ھم وت کنت۔گڈا مردم وتی چُکّ ءِ گُنگی ءِ گپّ جن انت واجہ دم ءُ چُپّ کنت ءُ آھاں گوش ایت شما بہ رو اِت شمے چُکّ ءِ زبان پچ بیت، گپّ کنت بلے پدا گوکے ھدا ءِ نام ءَ الّم ھیرات بہ کن اِت۔۔۔
اے مردم در کپ اَنت کمّیں دیم ءَ رو انت گُنگیں چُکّ ھبر کنگ ءَ لگّ ایت۔اے پدا پہ واجہ ءَ کاینت آئی ءَ ھال دئے انت کہ ما انگت دیر نہ شتگیں مئے گُنگیں چُکّ ءَ ھبر کتگ۔۔ گڈا شئے دوست محمد وتی جند ءِ گوکے ھدا ءِ نام ءَ ھیرات کنت۔ شئے دوست محمد ءِ کبر ءِ سرا آئی ءِ مرگ ءِ سال 1348 ھجری قمری نبشتہ اِنت آئی ءِ کبر ھمدا کلرائی ءَ اِنت۔
انچوش اے جاگہ ءَ “بانک ءِ ھنکین” ھم گوش اَنت پرچاکہ شئے دوست محمد ءِ گوھار بی بی ھیربی بی ادا پہ تبیبی علاج ءَ مرَسان بیتگ۔ سُھرباد،گَرّ، چمّانی کُنٹ میمی ءُ دگہ بازیں نادراھیانی علاج بی بی ھیربی بی ءَ پہ داگ ءُ دارو کُتگ اَنت۔ اے گپّ ھم باھو ءَ مشھور اِنت وھدے بی بی ھیربی بی بیران بیت گڈا آئی ءِ گورا 19 بشانگ بندوک بیت۔اے بشانگ ھمودا پانگیں نادراھانی بنت بزاں پہ تبیبی علاج ءَ چہ بازیں ھند ءُ دمگاں مردم ادا اتکگ اَنت۔
(روان اِنت)
