یونانیانی رِد ءَ مکران ءِ دمگانی نام ءُ اسل جاہ۔ (دومی بھر)۔ رجانکار: معراج مھر
یونانیانی رِد ءَ مکران ءِ دمگانی نام ءُ اسل جاہ۔ (دومی بھر)
رجانک : معراج مھؔر
نبشتہ کار: ڈاکٹر حمید بلوچ
6: راس میلان = Alexndreia, Malana, Meleus, Mt. Malana
پلینے (Pliny) ءِ گوشگ اِنت کہ راس میلان ءِ کوھی دمگ ءَ سے ٹکّ آبات بوتگ، “اورٹی” “سویری” “مونادس”، نیرکس ءِ سپر ءِ بابت ءَ اراین دیم تر ءَ نبشتہ کنت کہ ملانہ اوریٹی ٹکّ ءِ گُڈّی سیمسر اِنت ءُ چہ ایشی ءَ آ دیم ھندوستانیانی ٹکّ ءِ بادشاھی ھلاس بیت۔ ھمے پیم ءَ اوریٹی یا ورتیاس (Varteyas) ءِ زور چہ ھب ءَ بگر تاں راس میلان ءِ دمگ ءَ بوتگ۔ پلینے (Pliny) ءَ اِے دمگ ءَ اوں (Paradas) ٹکّ ءِ مردمانی نام گپتگ کہ آ راس میلان ءِ تیاب دپی دمگانی جھمنند بوتگ اَنت۔ آیانی بارو ءَ گوشگ بیت کہ آ ایرانی نسل ءِ بوتگ اَنت کہ گوں ھندوستانیانی نند ءُ نیاد ءَ ھندوستانی ٹکّ ءِ مردم جوڈ بوتگ اَنت۔ ھخامنشی بادشاھانی دور ءَ تیاب دپی مکران ایران ءِ بھر بوتگ ءُ چہ سکندر ءِ ارش ءَ پد اِے دمگ موریا ھاندان ءِ دست ءَ شُتگ۔ چوشکہ یونانی جیوگراپیا زانت سکندر ءِ مکران ءِ سپر ءَ پد اِے دمگاں اتکگ اَنت پمیشکا اِے بوت کنت کہ آ گوں درزادگیں ٹکّاں دوچار کپتگ اَنت۔ پمیشکا رند ءِ آیوکیں جیوگراپیا زانتاں راس میلان ءَ را ھندوستان ءِ گُڈّی سیمسر گوشتگ چیا کہ ھما دور ءَ کہ آیاں اِے دمگ ءِ سیل کتگ آ وھد ءَ تیاب دپی مکران ءِ اِے دمگ موریا بادشاھی ءِ بھر بوتگ۔ پٹولیمے (Ptolemy) ءَ اِے دمگ ءِ مردماں جتائیں نام داتگ چوشکہ (مندرالی = Mandalae) ءُ (مندرالی = Mandralae) ءُ (مالندہ = Malandae) داتگ۔
ءُ پلینے (Pliny) ءَ آیاں مونادس (Monaedes) گوشتگ ءُ “اسٹفانوس Stephanos ءَ اِے دمگ ءَ را شاھنزدمی سکندری شھر گوشتگ کہ راس میلان ءَ آبات کنگ بوتگ۔ بلے اِے گپ ءِ ھچ شاھد نیست کہ اِدا یونانی آبات کنگ بوتگ اَنت۔
7: اورماڑہ = Bagisara
اراین ءِ رِد ءَ چہ راس میلان ءَ گوزگ ءَ پد نیرکس ءِ زری گراب ماھیگرانی دمگ ءَ سر بوت ءُ باگیسارا (Bagisara) ءِ بندن ءَ ننگر بوتگ۔ سکندر ءِ لشکر ءَ چہ تیاب ءَ 7 میل ءِ دوری ءَ یک میتگے دیست کہ ایشی ءَ را پاسیرا (Pasira) ءِ نام ئِے داتگ۔ ایشی ءِ جھمنندیں مردماناں پساسیرین (Pasirians) گوشگ بوتگ۔ باگیسارا ءِ بندن ءِ یلہ کنگ ءَ پد نیرکس دیم ءَ شُت ءُ Pasira ءَ ننگر بوت۔ اِے جاہ ءَ آیاں چات جت کہ وشیں آپ ءَ پُر ات انت۔ اِے ریکی دمگے اَت کہ مرچیگیں دور ءِ اورماڑہ اِنت ءُ باگیسارا اورماڑہ ءِ کوھنیں نام بوتگ۔
8: راس بسول (بسول) = Kolta
ارماڑہ کہ اود ءَ نیرکس ءِ کارداراں چات جتگ، چہ اود ءَ 24 میل ءِ دریائی سپر ءَ پد آ شپ ءِ وھد ءَ تیاب ءِ کرّ ءَ ننگر بوت انت۔ اِے دمگ ءَ را آیاں کولٹا (Kolta) ءِ نام داتگ کہ مرچیگیں دور ءِ بسول اِنت۔
9: کلمت = Kalyba, Kalima, Balara
چہ بسول ءَ پد نیرکس ءِ زری گراب کالیبا (Kalyba) (ءُ لھتیں جاھاں ایشی ءَ را کالیما اوں گوشگ بوتگ) ءِ تیاب دپی دمگ ءَ ننگر بوتگ کہ مرچیگیں دور ءِ کلمت اِنت۔
اِد ءَ یک میتگے بوتگ ءُ مچّ بوتگ۔ فیلوسٹراٹوس (Philostratos) ءَ اِے دمگ ءَ را “بالارا” ءِ نام داتگ کہ اِد ءَ وشبوداریں درچک مورت کِشگ بوتگ اَت۔ چہ کالیبا ءِ تیاب ءَ دور یک زروانے دست کپت کہ آئی ءَ را Karnine (کرنائن) ءِ نام دیگ بوتگ اَت۔ ءُ بالارا ءِ کرّ ءِ زروان ءِ نام سیلسرا (Selera) ایر کنگ بوتگ۔ اسل ءَ اِے زروان کہ ایشی ءَ را دو جتائیں ناماں نویسگ بوتگ اَت، اِے چوناھا یکیں زروان اِنت کہ مروچیگیں دور ءِ “ھپت تلار” انت۔
اراین ءَ ماھیگرانی تیاب ءِ نزّیک ءَ یک زروانے ءِ نام گپتگ کہ آئی ءَ را “نوسالا Nosala نویس اتگ۔ اِے زروان ءَ “روچ ءِ زروان” اوں گوشگ بوتگ۔ اراین ءِ رِد ءَ کرنین (Karnine) تھی ملک ءِ تھنا یکّیں جاہ اَت کہ اود ءَ نیرکس ءِ زری گُراب کہ کلمت ءِ تیاب ءَ ننگر اِت انت، پہ آئی ءَ گوشت ءُ ماھیگ دست کپتگ۔ اِے دمگ ءِ بارو ءَ دیم تر ءَ گوشگ بیت کہ اِے دمگ ءَ بازیں مَچّے دست کپتگ۔ زروان ھپت تلار یا استولا (Astola) چہ تیاب ءَ 20 میل دور زِربار ءِ نیمگ ءَ اِنت۔ ایشی ءَ را نوسالا، سلیسر ءُ روچ ءِ زروان، گوشگ بوتگ۔ ھپت تلار (Astola) ءِ نام گوں پٹولیمے ءِ “استالا Asthala ءَ نزیکّی کنت۔ اراین ءِ گوشگ بوتگیں دُوری گوں مرچیگیں دور ءِ دُوریاں ھچ سیادی نہ کن انت ءُ باز جاگھانی کچّ ءُ مابین ءِ درگت ءَ جتا دروشمی یے گندگ بیت۔
10: پسنی = Rumra, Karbis
چہ کلمت ءَ پد نیرکس ءِ زری گراب ءَ دگہ یک تیابے ءَ داشت کہ آئی ءَ را اراین ءَ “کربس (Karbis) ءِ نام داتگ۔ وھدے نیرکس ءِ زری گراب تیاب ءَ آتک ءُ ننگر بوت گڑا اِے دمگ ءِ تیاب دپی مردماں وتی لوگ ءُ جاہ یلہ دات اَنت ءُ تتک ءُ شُت اَنت۔ چہ تیاب ءَ سے ءُ نیم میل ءِ دوری ءَ یک کسانیں میتگے ءِ اوں نام گِرگ بوتگ کہ آئی ءَ را “کیسّہ Kissa گوشگ بوتگ۔ چہ ایشی ءَ زانگ بیت کہ نیرکس ءِ زری گراب Rignra ءِ دریا ءِ کرّ ءَ پسنی (رُمرا) ءِ تیاب دپی دمگ ءَ ننگر بوتگ۔ چہ اِدا زری گُراب یک مزنیں کوھے ءِ کرّ ءَ گوزیت کہ آ تاں دریا ءِ تہ ءَ مین شُتگ۔ اِے مزنیں کوہ انگت ھم ھست اِنت کہ آئی ءَ را “جُڈّی” گوش اَنت۔ ایشی ءِ جاگہ ءُ دمگ پسنی اِنت کہ اود ءَ واجہ ھدر ءِ درگاھے ھم ھست۔
11: چُرّ = Mosarna, Mousana, Suxoni
چہ جُڈّی ءَ گوزگ ءَ پد نیرکس ءِ زری گُراب دگہ بندنے ءَ ننگر بوت۔ چہ اِد ءَ آپ ھم دست کپتگ ات ءُ لھتیں ماھیگر ھم آبات ات انت۔ اے دمگ ءَ را اراین ءَ “موسرنا” ءِ نام داتگ ءُ پٹولیمے ءَ ایشی ءَ را “موسارنا” گوشتگ۔ اِے Suxoni کور ءِ کرّ ءِ دمگ ءُ تیاب دپی شھر چُر اِنت۔ یونانی دپتر نویس ھیدراکس (Hydrakes) ءِ گوشگ اِنت کہ نیرکس ءَ گدروشیا ءِ یک مردمے ءَ را وتی زری گراب ءِ ناھُدا جوڑ کرت دانکہ آ دیمی راھاں آیوکیں دمگانی بارو ءَ زری گراب ءِ رھشونی ءَ بکنت۔
12: شمال بندن = Balomos
نیرکس ءِ زری گراب اِد ءَ ھم پہ کسانیں ساھتے ءَ ننگر بوتگ۔ اے دمگ ءَ را یونانی دپتر نویساں بیلوموس گوشتگ۔ ایشی ءِ دوری اراین ءَ چہ “موسرنا (چُر) ءَ 140 کلومیٹر گوشتگ کہ یک ردیں مابینے۔
13: گوادر = Barna, Badara
چہ شمال بندن ءَ ننگر ءِ چست کنگ ءَ پد نیرکس ءِ زری گراب ءَ دوبر سپر بندات کُت ءُ برنا ءَ سر بوت۔ اِے دمگ ءِ مردمانی بارو ءَ اراین نبشتہ کنت کہ اد ءِ مردمانی مردم گری ءُ رواداری نیرکس ءَ سک باز دوست بوتگ۔ اِے دمگ ءِ مردم میارجلّ ءُ وشلسان بوتگ اَنت۔ اِد ءِ مردم گوں کِشت ءُ کشار ءُ زمینداری ءَ ھمگرنچ بوتگ اَنت۔ آیاں موٗرت ءِ درچک ءُ مچ کشتگ ات۔ پٹولیمے ءَ اِے دمگ ءَ را “بادرا” Badara ءِ نام داتگ ءُ اِے مرچیگیں دور ءِ گوادر اِنت۔
14: گوتر(Gwtar) Kophas, Kophanta
اے دمگ ءَ وشیں آپ پہ ورگ ءَ رس اِت ءُ تیاب ءَ ماھیگرانی کسانیں ھلکے ھم ھست اَت۔ ایشی ءَ را یونانیاں “کوفنتا” ءِ نام داتگ۔ کوفنتا مرچیگیں دور ءِ گوتر اِنت کہ ایرانی مکران ءَ اِنت۔ (یونانی جیوگراپیا زانتاں اے دمگ ءِ باز آپی ءِ ھما نشان کہ داتگ اَنت، چہ آیاں زانگ بیت کہ اے دمگ جیونی انت چیا گوتر ءِ ھمسری ءَ جیونی ءِ دمگ ءُ جاگہ انچوش انت کہ اد ءَ آپ شرّیں رنگے ءَ دست کپت کنت۔ چہ ایشاں ابید اے دمگاں کوھنیں زمانگی چات ھم در گیجگ بوتگ ءُ دوئیں باھو ءِ کور ءِ لمب ءَ انت۔ پمیشکا چہ ایشانی چارگ ءَ پد اے گمان گیشتر بنت کہ اے دمگ جِیوَنی انت۔
15: تیس = Tiz
چہ گوتر ءَ گوزگ ءَ پد نیرکس ءِ زری گراب یک کسانیں تیاب دپی شھرے ءَ سر بوت کہ کوھسری دمگے ات۔ اِے دمگ ءَ ماھیگر جھمنند ات اَنت۔ اِد ءَ یونانیاں وتی پجّار چو اِے پیم ءَ کُت کہ آیاں نہ تھنا اود ءِ مردمانی جاگہ ءُ دیار پل ءُ پانچ کت انت بلکیں آیاں وراک ءُ توشگ ھم گوں وت زرت ءُ برت اَنت۔
16: پزم (راس پزم ) Bagia
چہ تیس ءَ گوزگ ءَ پد یونانی پزم ءِ دمگ ءَ سر بوت اَنت۔ اِد ءَ یک تیاب دپی کوھے ھست اَت کہ تاں دریا ءِ تہ ءَ ایر شُتگ ات۔ اِے دمگ ءَ را یونانیاں “بیگیا” گوشتگ کہ مرچیگیں دور ءِ پزم اِنت۔ ایشی ءَ را ھم روچ ءِ شھر گوشگ بوتگ۔ اِد ءِ جھمنندیں مردمانی بارو ءَ یونانی دپتر نویساں وتی کتابانی تہ ءَ نویس اتگ۔ چہ چابھار ءُ پزم ءَ گوزگ ءَ پد نیرکس ءِ زری گراب دگہ بندنے ءَ سر بوت کہ ایشی ءَ را یونانیاں (Talmena) ءِ نام داتگ۔ چہ ایشی ءَ آ دیم دگہ یک ویرانیں تیاب دپی شھرے (Kanassis) ءَ نیرکس ءِ زری گُراب سر بوت۔ چہ کناسس ءَ یک شپ ءُ روچے ءِ سپر ءَ پد نیرکس Troeans ءِ شوانگانی ھلک ءَ Kanate ءَ سر بوت۔ چہ اِد ءَ آیگ ءَ پد آیاں تاں (Dagaseira) ءَ سر بوت اَنت۔ اِے تیاب دپی مکران ءِ گُڈّی دمگ اَت۔ چہ ھمد ءَ نیرکس ءِ مکران ءِ سپر آسر بوت۔ چہ سپر ءَ پد نیرکس ھورمُنز ءِ دمگ ءِ نیمگ ءَ جُنزان بوت۔ ھمے پیم ءَ چہ تیاب دپی مکران ءِ سیل ءُ سواد ءَ پد آیاں دیم پہ “فارس (ایران) ءَ دات ءُ وتی سپر اش بندات بوت۔
(دومی بھر ھلاس بوت)
_______
نشوندات
مکران، عہد قدیم سے عہد جدید تک ۔
نبشتہ کار: ڈاکٹر حمید بلوچ