ایلف شفاق ءِ کتاب بلیک مِلک، نبشتہ کار: مریم سلیمان گوادر
مریم سلیمان
ایلف شفاق ءِ کتا بBlack milk
انسانی مارشت داں مزنیں مُدتے ءَ یکیں جاہءَ نہ اوشت انت۔ عمر ءِ ہمک بہرءَ مئے فکر ردوم زیران بنَت ءُ اے یکشلی تاں زند ءِ گُڈ سری روچاں زِند گ ءُ رواں بیت۔اے پیمءَ زند ءِ ہمک رنگ ءَ ما وتی فکر ءِ رود ءَ کساس کنان مارایں، تہَلءُ شیرکن،وش ءُ ناوشیں مولماں ما کَچ ءُ کساس کناں وتی تب ءُ مئیل ءِ بُن ھشتاں ایر کناں کنیں۔ انچیں لہتیں ھیال ، جوزگ ءُ زند ءِ تجربہ ایلف شفّاق ءَ وتی کتاب “بلکیک ملک” ءِ تہا جنینی توار ے داتگ اَنت۔
ایلف، اَستیں وھد ءَ ترکی ءِ گیشتر وانگ بئیوکیں نبشتکاراں یکے۔ آئی ءِ گدار سی(30)ءَ گیش زباناں رجانک کنگ بیتگ اَنت۔ استمبل(استنبول) ءَ وتی زِند ءِ یک مزنیں وھدے گوْازینگ ءَ پد آ ئی ءَ امریکی شاہدربرجاہے ءَ ھم وانینتگ ءُ مروچاں لندن ءَ نشتگ بلے استمبل ءَ روت ءُ کئیت چو کہ آ وت گُشْیت ، استمبل گوں آئیءِ ارواہءَ ہمگرنچ اِنت۔
ایلف چوناہا گِدار نویسے ءُ اے پیم ءَ آ ئی ءِ دو گدار کہ سک باز نامدار اَنت آ ہانی تہا ’’مہر ءِ چِل اصول‘‘ کہ رومی ءُ شمس تبریزی ءِ قصہ ءُ پاکسمائی ءِ نیمگ ءَ گردیت ءُ دومی ’’باسٹرڈ آف استمبل ‘‘ اِنت۔
بلیک ملک چَہ ایلف ءِ آ دگہ کتاباں پہک جِتا اِنت، اول وَ اے گِدارے نہ اِنت، دومی ، اے ایلف ءِ زندءِ قصہانی دپتر یے ءُ سیمی ایش کہ اے کتاب ءِ تہا ایلف ءَ دُنیا ءِ نامدارتریں جنینیں نبشتہ کار ءُ شاعرانی زند ءِ سر ءَ چمشانک داتگ۔چو کہ یک کتابے ءِ نبشتہ کنَگ وَت یک سفرے، یک نقشہے انسان ءِ ذہن، زند ءُ ارواح ءِ ابرم ءِ۔پداوانوک ہمے ابرم ءِ مسافرے ءُ اے بارہا ایلف گُشیت کہ اے کتا ب ءِ تہا وانوک زیات دو جاہاں گندیت، یکے کتابانی دیار ءُ دومی دگہ وھد ءُ ہند ءُ دمگانی جنین نبشتہ کارانی گیابانیں دنیا ءَ ءُ پداوانوک ،یک جنین، مات ءُ نبشتہ کارے ءِ زِند ءَ نزیکیں چمّ ءَ چارگ ءِ جُہدءَ کنت ۔
چو کہ بلوچی کتابانی اوّلی تاکدیماں زیات ہمے چارگ بیت کہ نبشتہ کار ءِ جندءِ دانکاں گیش دگہ نبشتہ کارانی دلبڈی ءُ گپّ ءُ تران ھوار بنَت بلے چو کہ دری زبان ءُ حاص انگریزی کتابانی تہا نبشتہ کاردِگر ءِ زبان ءَ گیش وتی کتاب ءِ تہا نبشتہیں ساچشتاں گوں وتی جنِد ءِ جوزگ ءُ مارشتاں وانوکاں سرپدی دَنت۔
اے پیم ءَ اے کتاب ءِ اوّلی سئے چار تاک ایلف ءَ وتی کتاب ءُ آ ئی نبشتہی دوْرءِ سفرءِ بارہا وتی جنِد ءِ ماشت نویس اتگنت۔ ہمیشی ءِ تہا یک جاہے وھدے ایلف1999 ءَ استمبل ءَ آیوکیں زمین چَنڈ ءِ بارہا نبشتہ کَنت :
’’من ہر وھد ءَ ہمے گپ ءِ سر ءَ باور کُتگ کہ قصّہ ھم مئے سر ءَ انچیں اثر دوْر دئینت۔ من اے نہ گُشاں کہ کسہی لبزانک (Fiction)ءِ تہا زمین چنڈ ءِ زور مان اِنت بلے وھدے ما یک شریں گِدارے وانیں، ما وتی تنَک ءُ کسانکیں لوگ ءَ پُشت ءَ یلہ دئیں ءُ دیردر کائیں،پدا گوں کسہہی کرداراں ما وَتی جند ءَ انچیں مردماں گوں گندایں کہ ما چد ءُ پیش کدی نہ دیستگ اَنت، ءُ باز براں ما وت ءَ گوں انچیں مردماں ھم گِندایں کہ وتی استیں دنیا ءَ ما گوں آہاں کینگ دار ایں۔
پدا دیم ءَ نبشتہ کنَت:
’’ بازسالاں پد وھدے من ہمازمین چنڈ ءِ شپ پدا گیر آؤرت، تاں اے بِراں من آ وھدجتاہیں رنگے ءَ چاراِت۔ اوّلی براں چُک مات بئیگ ءَ پد من یک عجبیں بلے زورآوریں ذہنی نادراہی (depression)ءَ چہ گوْستاں کہ اے نادراہی ءَ من ءَ چہ منی مستریں واہگ بزاں کسہی لبزانک ءِ نبشتہ کنگ ءَ جِتا کُت، ہمے کہ سرجمیں زند من چو وتی دِل ءَ داشتگ۔اے وھدپہ من ہما زمین چنڈ ءَ کمتر نہ اَت۔‘‘
ایلف ءِ رِدا آوھد آ ئی ءِ زند ءِ گرانتریں جوزگی ءُ مارشتی وھد بیتگ بلے ستر ذہن ءَ زور دئیگ ءَ پد ھم آ ئی ءَ ہچ نبشتہ کُت نہ کُتگءُ اے گپ ءَ یک نبشتہ کارے شر سر پد بیت کہ اگاں آ نبشتہ کُت مہ کنَت تاں زند ءِ دراہیں وشّی پہ آ ئی ءَ ہچ ارزشت ءِ واہند نہ بنَت کہ آ ئی ءِ قلمی کار ءِ اوشت چو آئی ءَ کور چاتے ءَ دور دَنت بلے باز براں ہمے ذہنی نادراہی یا ملوری ءِ روچ نوکیں راہ ءُ در ھم پچ کَن اَنت۔ ایلف ءِ رِدا وھدے آ اے دوْر ءَ وَتی جند ءِ تہے دو کردار بزاں؛مات ءُ لبزانک نویس ءِ نیام ءَ جنَگ ءَ اَت، آ گوں وتی زِرد ءِ دگہ کرداراں چہ زانتکار بیت، ایشان ءَ ایلف ءَ Thumbelinas” “ءِ نام داتگ چو کہ اے کتاب ءِ تہا پہ مزاحیہ یا کہ چہَر ءُ شبینی رِدا آ ئی ءَ وتی زِرد ءِ توار یا کرداراناں چو کسانکیں لنکوک ءِ کدّ ءِ جنین ءَ پیش داشتگ کہ ہر یکے ءِ تب ءُ مئیل دگہ رنگےءُ ہمے رنگ ءِ بنیات ءَ آ گوں ایلف ءَ گپّ جننت ءُ ہر یک فیصلہے ءِ تہا وت ءَ الم گون کننت۔
ایلف ءِ رِدا یا وَ چہ اے کتاب ءِ نبشتہ کنگ ءَ آ وتی ذہنی نادراہی ءَ آجو بیتگ یا کہ ذہنی نادراہی ءَ چہ آ جو بئیگ ءَ پد آ ئی ءَ اے کتاب بنشتہ کُتگ، اے گپّ ءَ آ وَت مانگیشیتگ، بلے چو کہ آ ئی ءَ گوں نبشتہ کاری ءَ انچیں مہرے بیتگ ءُ اَست کہ بید اے کار ءَ آ ئی ءَ زندگ لُنج ءُ تہار ماراِتگ چو کہ کتاب ءِ اولی بہرے تہا آ گُشیت،’’من آبانی تہا ساہ زُرتگ، لبز من تنگیتگ اَنت ءُ قصہانی تہا من زِند گوازینتگ۔‘‘
بلے ہمے ایلف وھدے اوّلی براں ماتے بیت، آ ستر گوں وَت جَنگ کَنت بلے قلم پدا ھم وَت ءَ را چہ آ ئی ءَ دی
داریت، گُڑا یک روچے وھدے ایلف گریوگ ءَ بیت تاں آ ئی ءِ بلُک(مات ءِ مات) آ ئی ءِ دست ءَ مُہکمی ءَ داریت ءُ گُشیت، ’’ایلف ،تو پرچا وَت چو ملورءُ بزّگ کُتگ،ارسانی گوْارگ ءَ تئی کار شر نہ بنَت منی چُک،بگندئے اے پہ تئی کسانکیں نُنک ءَ شریں چیزے نہ اِنت۔‘‘
وھدے بلک نُنک ءِ نام ءَ گریت، چو آ ئی ماتی جوزگ پاد کئیت ءُ چِد ءُ دیم وتی ارساں وتی چُک ءِ ھاترا داریت ءُ ہمے وھد ءَ گمان کنَت کہ ماتی جوزگ یا مارشست یک انچیں چیزے کہ جنین ءَ چہ وتی جنِد ءُ زِردءَ گیش مارگ ءَ پرمائیت۔ چی پیم ءَ یک جنینے چہ وتی جِندءَ جِتا، پہ یک دگہ انسانے ءَ وتی سرجمیں ورنائی ءَ تاں پیری ءَ زَریت؟بلے آ انسان چہ آ ئی ءَ جتا ہچ پیم ءَ نہ اِنت بلکیں آ نوکیں انسان آ ئی ءِ جنِد ءِ یک بہرے ۔
دیمءَ ایلف گُشیت کہ باز روچ گوْزگءَ پد آ نبشتہ کنگ ءِ کوشست کنت، ءُ نی آ لہتیں لہتیں لبز نبشتہ کُت کنَت، ہمے وھد ءَ آ ھیال کنَت کہ انسان ءِ مارشت مدام یک پیم نہ بنت، ءُ ایشی ءِ تہا ہچ ہرابی نیست کہ ما وتی مدامی کاراں چہ کمے وھد دیر بہ بئیں، ءُ ہمے وھد ءَ آھیال کنَت کہ ہمے تہنائی کہ ساری ءَ آ ئی ءَ چودوست بیتگ، بلکیں ہمے تہنائی ءِ سبب ءَ آ چہ ہما نادراہی ءُ ہمادوْر ءَ گوْستگ۔ بازیں پٹ ءُ پول ءَ پد آ ئی ءَ post-partum depressionءِ بارہا زانتکاری رسیت۔ اے یک انچیں ذہنی نادراہی یے کہ نوک چِلگ بیتگیں جنیناں گِریت، زیات ہماہاں کہ آ چہ مردماں دیر تہنا بہ بنَت۔ چو کہ ایلف ءِ لوگ استمبل ءِ شہَر ءَ دیریں جاہے ءَ بیت ءُ اے وھد ءَ آئی ءِ لو گ واجہ ھم پہ لہتیں ماہاں فوجی ٹریننگ ءَ روت ۔ اے پیم ءَ آ یک مزنیں لوگے ءِ تہا گوں یک کسانیں نونکے ءَ تہنا بیت۔
وھدے ایلف اے گپّ ءَ کنَت تاں مردم جیڑیت کہ اگاں بلوچی دودمان چارگ بہ بنت گڑا مئے گوْرا کپتوک کدی تہنا یلہ دئیگ نہ بیتءُ ہمے پیم ءَ تُرکی ءِ اَھدگیں دودمان ءِ تہا ھم تاں چِل روچاں دگہ جنین ، بزاں مات ،گُہار، ہمسائیگ ءُ دزگہاراں کپتوکءَ را ایوکی ءَ نئیشتگ۔ اَلم نہ اِنت کہ ہر یک جنینے ہمے نادرہی ءِ آ ماچ بہ بیت بلے بازینے بیت۔ ہمے ھاترا اَھدیں دوْر ءِ جنیناں اے پیمیں کساں کسانیں گپّانی زانت وتی جِنکءُ نشاراں تاں سر کُتگ ۔
انچو کہ کتاب ءَ دیم ءَ مردم واناں کنَت، آ جنین نبشتہ کارءُ آہانی ھیالاں چہ آشنا بیان بیت، چوکہ ایلف وتی پیسرگیں وھد ءَ یات کنَت ءُ گُشیت کہ یک روچے وھدے آ یک مزنیں گدار نویس بانک اڈالِت اگا گُلی ءِ لوگ ءَ روت پہ گلدارے ءَ۔بازیں جُستاں پد ،گُڈ سر ءَ جُست ئےِ کنَت ، ’’اگاں شیکسپئر ءَ یک انچیں گُہارے بہ بیتیں کہ پہک شیکسپئر ءِ پیمءَ نبشتہے بہ کُتیں،ءُ فزولی کہ عربستان،فارس ءُ ترکی ءِ نامداریں شاعر بیتگ، آ ئیءَ ھم انچیں گُہاریں بیتیں کہ آ ئی ءَ وتی برات ءِ پیم ءَ شعر پر بستیں، تئی ھیالاں اے جنینانی آکیبت چی بیتگ اَت؟ آہاں چو وتی براتانی پیم ءَ کتاب نبشتہ کُتگ اَت یا آ ہاں چُک رودینتگ اَت ؟یا من جیڑگا آں کہ بلکیں آ ہاں اے دوئیں کار کُتگ اِتنت؟‘‘
اے جُست ءِ پسو ءَ بانک اگا گُلی گُشیت، ’’اے یک انچیں جُستے کہ من ءَ سرجمیں زِند جیڑگ ءَ پر ماتگ ئےِ ءُ من ہمے گُشْاں کہ ناں،اے دوئیں کار یکیں وھد ءَ بیت نہ کننت، بلے نی اے تئی وھداِنت ایلف کہ تو چی گُشئے ،یک جنینے وتی ماتی ذمہ واریاں ءُ کار ،دوئیناں یکیں وھد ءَ پہ شرّی کُت کنَت اگاں ناں۔‘‘
اَسل ءَ شیکسپئرءِ گُہا ر ءِ درور ایلف ءَ ورجینیا ولف ءِ “A room of One’s Own”ءَ چہ دَاتگ۔ ایشی ءِ تہا ورجینیا گُشْینیت کہ شیکسپئر ءِ دوْر ءُ باریگ ءَ، یورپ ءِ پیمیں جاہے ءَ ھم یک جنینے ءِ کسمانک نویسے جوڑ بئیگ بگندئے یک نہ بئیوکیں کارے زانگ بیتگ ۔
چو ھم نہ انت کہ آ دوْر ءَ جنین کارست ءُ شاعر نہ گوْاہیتگ، بلے بژن ایش اِنت کہ زبانی شعر ءُ قصہاں ابید آہانی لبزاں نبشتہی رنگ بازیں کرناں پد زُرتگ، ءُ اے کرنانی سفر ءَ آہانی ھیالءُ لبز وھدءِ ھاکانی تہا بُڈیتگ اَنتءُ باز براں وھد ءِ زوراکیانی آ ماچ بیتگ اَنت۔ چو کہ ایلف گُشیت ،’’ اے رِد ءَ روچ مروچی ھم ما انچو دیمرئی نہ کُتگ، اگاں بہ کُتیں تاں ورجینیا ولف ءَ اے گپّ نہ جتگ اَت کہ آئی ءِ ھیال ءَ کارست ءُ گدار نویسیں جنین مئے قصہانی تہا نہ گوْاہنت ۔‘‘
چو ناہا اے کتاب ءِ گیشتر بہر ہمے سر حال ءِ نیمگ ءَ گردیت کہ دُنیا ءِ جنین نبشتہ کار انی آ کبت چی بیتگ۔ یک جاہے ایلف نبشتہ کنَت ، ’’استیں وھد ءَ ھم گُشئے یک قانودے وتی جاہ ءَ اوشتوک اِنت:مردین نبشتہ کار ساری ءَ ’’نبشتہ کار‘‘ زانگ بیت پدا ’’مردین‘‘ ۔ بلے جنین نبشتہ کارساری ءَ ’’جنین‘‘ زانگ بنَت ءُ پدا ’’نبشتہ کار۔‘‘ ایلف ءِ رِدا اے یک زوراکی یے ءُ اے زوراکی مرچی نہ بلکیں کرناں چہ بئیگا اِنت ۔ چو کہ یک جاہے آ لیو ٹالسٹوئے (Leo Tolstoy)ءِ لوگ بانک سوفیا (Sophia)ءَ ماہیں جنیں (Moon Woman)ءِ نام ءَ دَنت۔
1862ءَ بیتگیں اے آروس ءَ لبزانکی دنیا ءِ نہ وشتریں سانگ ءِ نام دئیگ بیتگ۔ سوفیا چہ ٹالسٹوئےءَ شانزدہ سال ءَ کستر بیت ءُ وتی ورنائی ءِ گیشتریں بہر ءَ وتی کسانکیں(سینزدہ) چکّانی گِر ءُ دارءُ رودینگ ءَ گوْازینیت کہ ایشانی تہا پنچ کسانی ءَ بیران بیتءُ بہ گِنِد ئے ہمے وھد ءَ کہ ٹالسٹوئے وتی لبزانکی کارانی تہا دزگٹ بیت ، ہمے وھد ءَ سوفیا اے گوْنڈوان ءَ انچو ھاموش کَنت کہ ٹالسٹوئے وتی کار ءَ گوں دلگوش بہ بیت۔ بلے وھد وھد ءِ سر ءَ ٹالسٹوئےءَ سوفیا ءَ را وتی گِدارانی کارءَ ھم پرماتگ ءُ یک جاہے سوفیا ءَ وتی رودپتر ءِ تہا اے ھم نبشتہ کُتگ کہ آئی ءَ ٹالسٹوئےءِ گِدار war and peace ہفَت رندا نبشتہ کُتگ۔ بلے پدا یک تہاریں وھدے ھم اتکگ کہ ٹالسٹوئے ءَ وتی سرجمیں مال ءُ زَر بہر ءُ بانگ کُتگ اَنت ءُ سوفیا ءَ را ھم چہ وتی مال دزکش کُتگ۔
اِدا ایلف ہمے جُست ءَ چِست کنَت کہ اگاں سوفیا ھم گدار نویسے بیت اِنت، گُڑا ٹالسٹوئے ءَ ھم سوفیا ءِ، ہمے پیم ءَ کُمک کُتگ اَت؟ آئی ءَ ھم سوفیا ءِ گِدار دم پہ سہَت شر کُتگ ءُ نبشتہ کُتگ اِتنت؟ ءُ ہمے وھد ءَ کہ سوفیا ءَ نبشتہ کُتگ اَت، ہمے وھد ءَ ٹالسٹوئےءَ چُکانءَ ھمے پیم چاریتگ ءُ ھاموش کُتگ اَت کہ آ ہانی مات وتی کار ءَ گوں دِلگوش بہ بیت؟
بہ گِند ئے اے انچیں جُستاں کہ ایشانی پسّو مارا تنیتگہ نہ رستگ ۔ دیم ءَ ایلف لہتیں سوفیا ءِ پیمیں جنیں کہ وتی زند ءِ جاورانی تہا اڑیتگ اَنت آہانی بارہا ءُ لہتیں انچیں زور آوریں جنینانی بارہا ھم نبشتہ کنَت کہ آ ہاں گوں وتی قلم ءُ ذہن ءَ اے دنیا ءِ راجدپتر ءِ تہا لہتیں انچیں ڈس ءُ نشان یلہ داتگ کہ مردم مجبور اَنت کہ آہاں بواننت، چو کہ فرانسءِ نامداریں نبشتہکار، جہدکار ءُ فلسفہ نگار سیمن ڈی بیور۔
ایلف نبشتہ کنَت باز جاہاں سیمن ءِ اے گُشتن نامدار بیتگ،’’ہچ کس جنینے ودی نہ بیت، بلکیں جنینے جوڑ بیت۔‘‘اے گپّ ءَ ایلف اے پیم ءَ گیشینیت کہ اے چاگرد اِنت کہ انسان ءَ آ ئی ءِ کار ءُ کرِداں سوجءُ سر کَنت، ءُ چو کہ کرناں چہ جنِکاں ہمے سوج ءُ سر کنگ بیتگ کہ آہانی کار تہنا لوگ بانک، مات ءُ لوگی کارنی تہا دزگٹ بئیگ اِنت ، بلے ہمے کرنانی تہا کدی کدی یک یک انچیں زورآوریں جنکے ھم در اَتکگ کہ آ ئی ءَ گوں علم ءُ زانت ءَ انچیں مہِرے بیتگ کہ آ ئی ءَ گوں ہمے مہر ءَ وتی جُہد ءُ علمی کاران ءَ پہریزاِتگ۔سیمن وتی دوْر ءِ ہما جنیناں چہ زانگ بیت کہ آہاں چاگرد ءِ زورآوری ءَ را گوں وتی علم ءُ زانت ءَ پسّو داتگ ءُ مرچی دنیا ءِ جنین ءُ
مردین ہر دو آ ئی ءَ واننتءُ آ ئی ءِ چمّاں چاگرد ءَ سرپد بئیگ ءِ جُہد ءَ کننت۔
سیمن ءِ بارہا ایلف نبشتہ کنَت سیمن ءَ ہما جنینانی سر ءَ ایراد کُتگ کہ آ چاگرد ءِ گیشینتگیں زور آوری یا جنین ءِ جہلتر لیکگ ءَ راست مَننت ۔ سیمن ءِ قلم زور آ ور بیتگ ءُ آ ئی ءَ چاگرد ءِ جوڑ کُتگیں راہ بَندانی ہِچ پرواہ نہ داشتگ، بیت کنَت آ چہ وتی دوْر ءَ باز دیم ءَ تر بیتگءُ بلکیں ہمے سبب اِنت کہ ما اے دوْر ءَ مرچی ھم آ ئی ءَ وانیں۔
ایلف ءِ اے کتاب چہ سیمن ، سوفیا ءُ ورجینا ولف ءِ پیمیں دگہ بازیں جنینانی قصّہ ءَ چکارا اِنت کہ آہانی تہا بازینے ءَ ماتءُ نبشتہ کار ، دوئیں کردارانی نیام ءَ وھد وھد ءِ سر ءَ جنَگ ھم کُتگ۔ اے دراہیں جنینانی بارہا نبشتہ کنَگ ءُ آہانی ھیال ءُ لیکہانی سر پد بئیگ ءَ بلکیں منی جِند ءَ دگہ مزنیں وھدءُ عمرے لوٹیت ءُ پداتہنا نبشتہ کنگ نہ اِنت بلکیں راستیں وشّی ہمیش اِنت کہ مردم ہمے لبزءُ ہمیشانی معنہاں وتی چاگرءِ بدلی ءِ بہر بئیگ ءَ بہ گَندیت ۔ بلے پدا چو کہ ما وتی چاگرد ءَ گِنداں، اے کار ءِ ھاترا چِد ءُ گیشتر وھد لوٹیت ءُ تاں ہما وھد ءَ لبزانی اے کاروان برجاہ بہ بات۔ چو کہ کتاب ءِ گُڈ سر ءَ ایلف نبشتہ کنَت ،’’تاں لبزانکی بدلی مئیت، چاگردی بدلی ھم نہ گواْہیت، ہمے ھاترا، نی جنیناں وتی ھاموشی ھلاس کنگی اِنت ۔۔۔آہاں نبشتہ کنگی اِنت۔‘‘