ریشگ زانتی: کندیل بلوچ
ریشگ زانتی : کندیل بلوچ
اگاں زبان زانتی ءِ ردءَ بہ چارایں گڑا اے کار ریشگ زانتانی کار انت ءُ لبزانی ریشگی پشدر ءِ چارگ المی انت۔ ھنچو نندگ ءُ لبزانی تپاوت کنگ گوں دگہ زبان ءَ کار بہ گندئے بہ بیت بلے شِھمے کارے گوشگ نہ بیت۔ زگریں پٹ ءُ پول اگاں کسے کنت گڑا شِھمے کارے دیمءَ اتک کنت۔
زبان گْوستانکی ءَ بوان ایں ھمئے گپ دیم ءَ کئیت کہ پروٹو زبانانی مات گشگ بیت سجئیں زبان جاھے نہ جاھے مارفولوجیکلی یا سینٹاٹیکلی یک رنگءَ جنت۔
زبان گْوستانکی ءَ بوان ایں ھمئے گپ دیم ءَ کئیت کہ پروٹو زبانانی مات گشگ بیت سجئیں زبان جاھے نہ جاھے مارفولوجیکلی یا سینٹاٹیکلی یک رنگءَ جنت۔
زبان زنتی ءِ گوستانکءِ پڑءَ لبز گوستانکی یا زانتی ھم کئیت۔ زبان ءِ تھا لبز ءِ پژدر ءَ بہ گر داں ردوم ءُ بنداتی جھل ءُ برزی ءِ پٹ ءُ پول کنگ المی انت۔ لبزانی یک زبان ءِ چہ دومی زبان ءَ مٹ ءُ بدل بوَگ ٹریس کنگ بنت, لبز ٹُکرانی تھا بھر کنگ ءُ تجزیہ کنگ بنت، دانکہ آیانی کوگنیٹ بزاں سیادی گوں دومی زباناں پجارگ بِہ بیت۔
لبز گوستانکی ھما سائنس اِنت کہ لبزانی اسل بنیات ءُ بنزہ ءَ گوں آیانی بنیاتی ارزشت ءَ تفتیش کنت۔
ماڈرن سائنٹیفک اٹیمولوجی، گوستانکی ءُ تقابلی زبان زانتی ءِ رَھبند ءُ نتیجہ ءَ گوں بندوک انت۔ چوش کہ:
لبز ءِ اولی شکل یا لبز بنُبھر ایشنانی یک جاگھی ءُ سیادی ئیں شکل ءُ ھیئت ھم دریافت کنگ بِہ بنت۔
لبز ءِ ھمک توار یا بنُ بھر گوں یک تواریں شکل ءَ تپاوت کنگ ھژدری اِنت۔
لبز گوستانک ءِ مانا ءِ تہءَ ھمک بدلی ھم بیان کنگ بہ بیت۔
لبزانی ناننیٹو بزاں ایل1 توار یا توارانی یک جاگھی زبان ءِ تھا گستا بنت یا مارکڈ ڈیویئشن بزاں لبزانی گرانیں شکل پیش داریت۔ چَہ ھمک توار برابری ءِ مطابقت ءَ گڑا اشانی تھا چَہ میراثی ءَ دزی ءِ امکان گیشتر انت۔
برز ءِ منطق ءُ دلیلاں چِہ پدر بیت کہ لبز زانتی (یا ریشگ زانتی چش کہ زیا بلوچ ءَ وتی نبشتگیں کتاب ” بلوچی ریشگ زانتی گال گنج” ءِ نام داتگ ءُ اٹیومولوجی ءَ ریشگ زانتی نبشتہ کنت, زیا بلوچ اے کار وشیں سوگاتے پہ بلوچ ءُ بلوچی زبان ءَ باھدیں ما اے وڑیں کاراں بہ ساڑا ایں ءُ قدر بہ دیں), یک مزنیں عملے ءَ گْوزیت چَہ لبز ءِ بنچکا ءَ بہ گر آئی ءِ مانا ءِ مٹ ءُ بدل بوھگ، دانکہ توار ءَ ءُ شکل ءَ کئیت انت۔
یک گپے گِشینگ المی انت کہ زبان ءَ نبشتہ کنگ ءُ زبان زانتی ءُ زبان زانشی دگہ چیز انت۔ بزاں کہ ھمک نبشتہ کار زبان زانت بوت نہ کنت پمشکا باھدیں ھرچ مردم وتی کاراں بزانت ءُ وتی کار ءَ بہ کنت دومی کارانی تھا دزمانگیجی مہ کنت۔ آئی سبب سوشل میڈیا پدر انت کہ ھمک مردم کئیت زبان زانت, لبز زانت, توار زانت, سیاستدان ازمکار ءُ دگہ چے چے انت۔
اگاں کسے لبزانی سرءَ پٹ ءُ پول کنت گڑا ریشگی پشدر چارگ المی انت۔ اگاں نہ گڑا ما ردیں ءُ شریں پٹ ءُ پول نہ بیت بس ھشکیں ھیالی گپ ءُ تران بنت گڑا ما اے آپ جایَگی ایں، کاراں یل بکناں، وتی وھدءَ زوال مہ کناں۔
References:
*A Class book of etymology, Jame Iynd
*Etymological dictionary of the Balochi language, Zia Baloch
*Merriam Webster