تاکبند مروارد ءِ سر ءَ چمشانکے۔ عامر صالح
تاکبند مروارد سر ءَ چمشانکے
نبشتہ کار: عامر صالح
نبشتہ کار: عامر صالح
اے تاکے سر بوّگ ءَ گوں دل ءَ ھُل کت کہ دگہ کاراں یلہ بکن ءُ ھمشی ءَ چمے بچار(چمے چارگ باریں بیت نہ بیت) ءُ پد ءَ ایشی سر ءَ تُشے کَڑے بڑے بکن۔ اے تاکبندءِ نوکیں شونکار زید رھمت انت کہ لبزانک ءَ گوں سنگینیں داب ءَ ھمراہ انت ءُ وتی کارءَ آ سرپد انت کہ من ءَ وتی تاک تہءَ چی ھوار کنگی انت۔ شوکیں گپ اِش انت کہ اے تاک تیوگ ءَ ردانکی تاکے(چوہانا گش انت کہ بلوچی لبزانک ءَ ردانک(نثر) سرءَ کم کار بئیگ ءَ انت) بلے اے تاک تیوگءَ ردانکی تاکے کہ منی دیم ءَ انت۔ شونگال ءَ شونکار نویس ایت کہ من لوٹاں وانوک بزانت ءُ تاک من بس یک نیمونے پہ وانوک ءَ ٹھینتگ ءُ داتگ۔ ما شونکارے منتوار ایں کہ چوشیں گران بھائیں ٹیکی یے مارا داتگ ئِے۔ چدو مستریں گپ اِش انت اے بلوچیءِ اولی تاک انت کہ تیوگءَ گچینی سیاھگ ءُ بنرھبند سر ءَ چاپ بوتگ۔
ایشیءِ کُل پنچ بھر انت۔ اولی بھر ءَ نبشتانک اَنت بیا نبشتانکی سر ءَ کمو گپ کن ایں۔ اولی نبشتانک ڈاکٹر اے آر داد ئیگ اَت کہ آئی بنگپ شئیرانی گیشوار ءُ اندرے لبزانی مانا اَت کہ آئی تہءَ بندات اردو لبزے “آج بارش ہوگی” درور دات ئِے باید انت کہ داد سابءَ بلوچی دورے بداتیں کہ نبشتانک بلوچی رنگ ءَ بیتگ اِت تہ زیباتر بیتگ اَت۔ پہ درور امبر سمینءِ اے شئیر انت
“بیا دوشاں مرچی درد ءِ نلَ” (لّچہ تریاک، شکر، تاکدیم 43)
ایشی تہ ءَ نل باز مانا ءَ کارمرز بیت کنت کہ داد سابءَ اگاں اے درور بہ زورتیں ءُ وتی لبزءِ ایمان سپر مھکم تر کتگ اِت ئِے۔ ءُ دومی منیر مومن ءِ شئیر دور داتگ اِت ئے
“اے پیریں نوبتءِ کریابیں کنت ساھگ کنگ لوٹ اِیت
زمین تنک انت وتی پیشانی ءَ درچکے کشگ لوٹ ایت”
“دْرچکے کشگ(درچکےءِ کشگ) پہ دگراں مھروان بوّگءِ چھرے، ھرکسی کار ءَ آیگءِ جوانیں مسالے” (تاکبند مروارد، تاکدیم 11)
داد ساب ءَ اد ءَ ھمے گشتگ کہ منیرءِ مھروانی انت بیت کنت آئی ءَ چینچو درد وتی پیشانی ءَ کِشتگ یا کہ آئی ءَ پیشانی ءَ مھروانی رودینتگ۔ پد ءَ داد ساب وتی دگہ نبشتانکے “کْوھن ءُ نوکیں شاعریءِ ازمی درشان” تہءَ منیر ءِ ھمے شئیرے درور ءَ دنت گشیت کہ “منیرءِ گْورءَ پیشانیءَ دْرچکء کشگءِ امیجءِ تہءَ، بر، وشبو، پناہ درائیں مانا گون کپ اَنت۔” (بُنلاد، تاکدیم 126)
داد ساب کہ شئیر ءَ زیر ایت یکبرے ھیالءَ یکیں چیزءَ سھرا کنت پد ءَ دگے جاھے دگے ماناءَ گوں ھمتران بیت انت ءُ داد ءَ ادءَ اے نہ گشتگ “اے یک ھیالے بوت کنت دگے ھیالے یا ایشیءَ شرتر اوں گشگ بیت کنت” اگاں اے بگشتیں تہ دردے پہ دو کہ داد ءَ اے شئیر اودءَ دگے رنگے زرتگ ادءَ دگے رنگے زرتگ ئِے۔ بلے داد ءَ دو جاہ ءَ دو جتائیں رنگ داتگ انت اے ھم پہ بنگت ھساب ءَ دگے رنگ ءَ انت۔ ءُ ھمے پدر بیت داد وتی گشتگیں دانکاں ءُ گپاں ھم بےھال بیت کہ من ایشی بابتءَ پیسرءَ چی گشتہ ءُ انی چی گشگءَ آں۔
دومی نبشتانک واجہ صادق صبا ئیگ اَت کہ آئی تہءَ نوکیں دورے دستونک سر ءَ جوانیں رنگءَ گپ جت ئِے ءُ شئیرانی دور دات ئِے ھمے داب ءَ کہ صادق ساب ءَ منیر ئِے کازی ئِے ءُ دگرانی شئیر پہ دور داتگ انت اگاں ھمے رنگ ءَ نوکیں دورے درپشوکیں استال قاسم پرازءِ شئیرے دورے ھم تہءَ مان بوتیں نبشتانک گیش ڈولدار تر بوتگ اَت۔ سیمی نبشتانک کہ “داستان،گدار ءُ آزمانکءِ نیامءَ دگری” ایشی تہءَ وانوک اے سئیں تھرانی بُنکی چیزاں شریں رنگے ءَ آشنا بیت انت۔ ڈاکٹر اے آر داد ساب ئِے نبشتانکے کہ مروچیگیں تاک ءَ “داستانءِ ازم ءُ فاروقی” نام سر ءَ چاپ بوتگ آئی تہ ءَ گشیت من داستانءَ سر ءَ کتابے نویسگی بیتگ آں ءُ اے کہ نبشتاک اَت ایشی تہءَ وانوک وانگ ءَ پد اوں نزانت کہ داستان چی یے۔ بلے مروارد تہءَ اے نبشتانکے وانگ ءَ پد وانوک اے سئیں تھراں شریں رنگے ءَ سرپد بیت کہ نبشتہ کار ءَ شریں رنگے ءَ گشینتگ انت۔ پدءَ ساچست چی یے ءُ ساچستکارءَ گوں چونیں سیادی ءِ دار ایت ایشی سرءَ ھم جوانیں نبشتانکے دست کپ ایت۔ “سقرات ءِ اخلاقیت سرءَ ھم جوان گپ کنگ بیتگ کہ اخلاق گوں انسانی نفس ءَ چینچو نزیکی دار ایت انت۔ آئی ءَ رند کہ نبشتانکے ھست “بلوچی کھنیں شاعریءَ نگدءِ ربیت” ایشی سرءَ چاکری دور ءَ بگر داں ملائی دورءِ شئیرانی درور داتگ ءُ گپ جتگ۔ بلے یک کمی ءِ وانوک مار اِیت کہ آئی ءَ ملا فاضل شئیرانی سرءَ کم گپ جتگ ءُ شریں دابءَ نہ گشتگ انچوش کہ آ سید ءَ شھلچہ کار گشتگ باید آئی سرءَ گیشتر گپ بوتیں۔ آئی ءَ پازلءِ اے شئیر اوں پہ درور بہ داتیں
“بس کن او پازل تئی سخن یّکے
کس تئی گفتارءَ نہ کنے شّکے”
ءُ داد محمد پرومی ءِ اے شئیر ھم پہ درور نگد ءَ بداتیں تہ نگد چدوگیشتر زیبا گندگ ءَ اتکگ اَت
“سلام علیک ترا بات پُلیں فاضل
تمامیں شاعرانی است ئے بُلبل”
ایشیءَ پد گڈسرءَ نگدکار گپ کنت کہ
“اے دوئیں دورانی تہءَ بےھسابیں شائرانی رَم ءَ بس چندے شائر اَنت کہ کلاسیک یا شھلچہ کار گشگ بنت” (تاک مروارد، تاکدیم 60)
اد ءَ نگدکار ءَ نگد کنان ءَ گشتگ کہ چندے مردم کلاسیک ءُ شھلچہ کار بنت۔ آئی ءَ دگر کلاسیک گشت کتگ اِت انت بلے شھلچہ کار تھنا ملا فاضل انت۔ سید ھاشمیءِ اے دانک چارگ کرز انت “ماں لچّہ کاراں چہ درستاں دیم تر مُلّا فاضل ءَ منّ ایں۔ ھمے سبب انت کہ ما آئی ءَ شہلچہ کار بزاں لچّہ کارانی مستری ھم پہ اے گّپ ءَ ٹہل اِنت” (سید ھامشی، شہ لچّہ کار، تاکدیم 22)
دیمترءَ نبشتانکے “ارسطو ءُ آئیءِ شرگداری لیکہ” سرءَ انت کہ ادءَ نبشتہ کار ءَ ارسطوءِ لبزانکی لیکہ جوانیں رنگے گیشنتگ ءُ بلوچی شئیرانی درور داتگ ءُ وانوک دیمءَ پدر کتگ۔ یک نبشتانکے کہ “ڈاڈا ازم” سرءَ اَت ایشی تہ ءَ ڈاڈا ازم سرءَ بازیں سرپدی رست اگاں اے نبشتانک تہ ءَ ڈاڈا ازم ءِ بلوچی لبزانک ءَ ءُ نیشنلزم ءَ گوں ھمترانی کمو بیان کنگ بوتیں تہ گیشتر ڈولدار بیتگ اَت۔ “مُستزد چی یے؟” چوشیں نبشتانکے بلوچی زبانءَ من پیسرءَ نہ دیستگ کہ چوش چیزانی شریں رنگے ءَ گیشوار ءُ پجار کنگ بہ بیت ایشی تہءَ نبشتہ کار ءَ ھما کُلیں شے گیشنتگ انت انچوش کہ نبشتانک سرھال انت۔ ایشی پد “بیلار ءَ رگاماں گورتگ” سرجمءَ نگدی نبشتانکے کہ آئی تہ ءَ عباسءِ نگدی نبشتانک(بوت کنت نگدیءِ مہ بیت) آئی سر ءَ گپ کنان ءَ درائیں درور داتگ انت کہ عباس ءَ چوں وتی گپ اڑینتگ ءُ وانوک دیم ءَ پدر کتگ۔ اے نبشتانک تہءَ نگدی دروشم سرجمءَ سھرا انت ءُ وانوک ءَ وتی نیمگءَ جپیت۔ ایشی ءَ پد نبشتانکے ھست کہ “زبان، چون؟ کدی؟ چیزے تران” ایشی تہ ءَ تُشے زبان بابت ءَ گپ بوتگ بلے اگاں ایشی اندر ءَ کمو دراج تر ءُ بلوچی زبانءِ بابت ءَ ھم کمو تران بوتیں تہ وانوکے بازیں چیزے گیشتگ اَت۔ “ناول چی یے؟” سرھال سر ءَ یک نبشتانکے مرواردءَ ھوار انت کہ ایشی تہءَ ناول ازم ءُ رھبندانی بابتءَ وانوک ءَ شریں رنگے ءَ سرپدی رس اِیت انت کہ ناول وت چی یے۔ گڈستری نبشتانکءَ صباءِ آزمانکانی تہءَ جنینانی سرءَ بوّکیں زلمءِ گپ کارستانی دپءَ چوں صباءَ داتگ انت اے ھم زانگ بیت انت۔
دیمتر ءَ 14 دانگ بلوچی آزمانک انت کہ ایشانی سرءَ من ھچ گپ نہ جناں اے ھما مردمانی آزمانک انت کہ لبزانکءَ گوں سنگینیں رنگیءَ جنزان انت۔ ایشاں وانوک وت بچار ایت ءُ سما بکنت انت۔ پد ءَ 10 دانگ آزمانک چہ دگے لبزانکاں رجانک کنگ بیتگ انت کہ ایشانی اسل ساچست من نہ ونتگ بلے ایشانی رجانک کہ ونتگ ھمے سما بیتگ کہ اے آزمانک ءُ رجانک ھردو زیبا انت۔ وانوک ءَ ھچ جاہءَ اے سما نہ بیت کہ آ چہ ساچست ءَ ڈن سیل ءَ انت۔
آئی پد 6 نمدی انت کہ اولی نمدی ڈاکٹر اے آر داد ئیگ انت وتی بیلی ءِ نامءَ نویسگ ءَ انت ئِے۔ آئی اندر ءَ آ وتی گِلھاں درشانگ ءَ انت کی مروچاں مردم نام پُشت ءَ کپتگ انت۔ بلے بیا کہ اے آر داد ساب وت جاھے گشیت “گِلگ ھرابیں چیزے نہ انت۔ گِلگ انچیں دل نزیکی یے مدام وتیگاں گوں کنگ بیت ،بلے ھما گِلگ کہ آئی ءَ مانا ءُ پژدرے بہ بیت کہ پرچا پلانی گِلگ کنت؟ اگاں ایوک گِلگ ءِ گِلگ بیگ ءَ انت گڑا ایشی ءِ پسّہ ءَ کے بدنت؟” اے گلگ ءَ کہ داد وتی نمدی تہءَ کنگ ءَ انت بس وتسریں گلگ ءِ رنگ ءَ انت۔ب بزاں بقولِ داد ایوک گلگ انت۔ گڑا باید اے گلگ مہ بوتیں۔ دومی گشیت “وتءَ ھوت، گچکی، رند باریں چی چیءِ نمبر پلیٹءَ جن انت داں آیاں ازتے بہ بیت” (تاک مروارد، تاکدیم 339) باید انت اے گلگ(کہ گلگے دروشمءَ اوں نہ انت) ایشی (نمدی) اندر ء آئی ءَ کمو بلوچ راج دوست ءُ نیشنلزم بابت ءَ بگشتیں کہ بلوچ یک انت ءُ آئی ءَ پہ ازت ھاتر ءَ چوشیں نمپر پلیٹءِ درکار نہ انت تہ گھتر اَت بلے ادءَ بس وتسریں گپ بئیگ ءَ انت۔ شونکار امیت انت دگے رندے چوشیں چیزانی ھیالداری ءَ کنت ءُ نام ءَ نہ چاریت آ ساچستءَ چاریت ءُ مواداں شنگ کنت۔
دگہ دو نمدی ن۔م راشدءِ نمدی انت کہ رجانک کنگ بیتگ انت ایشانی وانگ ءَ پد وانوک سما کنت اے کہ گپ بوّگ انت اے تیوگءَ مئے وتی بلوچی لبزانکءَ گوں ھمگرنچیں جیڑہ انت۔ رجانکارءَ کمو رجانک تہءَ ھیالداری نہ داشتگ نزاناں پرچہ انچوش کہ آ نویس ایت “عجیب ءُ غریبیں” ایشی جاہ ءَ اگاں آئیءَ تھنا “اجبیں” لبز کارمرز کتیں تہ جوانتر بیتگ اَت۔ دگہ سے نمدی واجہ شمس الرحمن فارقی ئیگ انت کہ رجانک بیتگ انت۔ ایشانی تہءَ ھم مئے لبزانکے جیڑہ پدر انت انچوش کہ کسے یک مزنیں نبشتہ کارےءِ ءَ وتی کتابے پیشگال ءَ نویسگءَ پرمائیت ءُ آ وتسریں دانک نویس ایت کہ آ کتابءَ گون ھچ سیادی نہ دار انت ءُ اے ھما مزنیں نبشتہ کاراں اوں گشگ انت اگاں تئی وسے نہ انت لازم نہ انت تو ھمک کتاب سر ءَ چیزے نویسگ ءَ لاچار بہ بئے۔
دیمتر ءَ سید گنج انت کہ ایشی تہءَ 5 نبشتانک سیدءِ سرءَ آئی ءِ جنز آئی ھانل ُ آزات لچہ ھانلءِ چیدگ ءُ سید انگتہ شوھازگ لوٹ ایت ھمے وڈیں سرھالانی سرءَ سیدءِ بابت ءَ شریں رنگے ءَ نویسگ بیتگ انت۔
شونکار باید اے تاکءَ ھمے دابءَ دیمءَ بران بہ کنت ءُ نوکیں جیڑہ ، ھیال ءُ لیکہاں چہ وانوکاں آشنا بہ کنت۔ زید رھمت ءَ مروارد باز باز مراد بات انت۔
بقولِ شونکار ” بلوچ ءُ بلوچی میزران بات انت”
منتوار
