منیر مومن ءِ شائری۔ نبشتہ کار: شاھُل بلوچ
منیر مومن ءِ شائری
شاھُل بلوچ
مئے سنگتانی دیوانے اَت، لبزانک ءُ سیاست ءِ سرا سنگت جُست ءَ اَت گُڑا چہ دیوان ءِ سنگتاں یکے ءَ من ءَ جُست کہ: تو لبزانک ءِ نودربرے یے تو مارا اے بہ بُگش کہ منیر مومن مزنیں شائرے یا کہ مبارک قاضی؟
من ھمے پَسّو دات کہ منیر مومن ءِ وتی بالادے ءُ قاضی ءِ وتی۔۔بلے من ءَ منیر مومن دوست بیت ءُ من چہ منیر مومن آسر مند آں۔۔
دگہ سنگتے گپ ءِ میان ءَ دور کُت ءُ گْوشت: منیر مومن بس لھتیں مردمانی شائر اِنت ءُ قاضی بلوچ راج ءِ۔۔۔۔
من سَک ھَبّک بوتاں سنگت جُست کُت: چتو منیر لھتیں مردمانی شائر بوت ءُ قاضی راج ءِ؟
آئی پسو دات: منیر مومن شائری ءَ کَس سرپد نہ بیت ءُ منیر بس پہ لھتیں مردمانی واستہ نِبشتہ کنت(آئی ءَ ھمے لھتیں مردمانی نام ھم گِپت اَنت) ءُ قاضی بلوچستان ءِ ھمک پُسگ ءِ واستہ نِبشتہ کنت، آئی ھمے درور دات کہ قاضی ءِ شَئیراں شپانک سرپد بنت نہ واندگیں مردم سرپد بنت بلے منیر مومن ءَ کَس سرپد نہ بیت۔۔۔
من ایشی ءِ گْور ءَ بازیں نگدکارانی درور دات اَنت، ٹی ایس ایلیٹ ءُ اورحان پاموک گْوشتگیں گپ کہ ایلیٹ ءَ شائری ءِ بابت گْوشتگ اَنت ءُ پاموک ءَ ردانک ءِ بلے سنگت اَنچیں درور دیگ ءَ اَت کہ من سرپد بوھگ ءَ اِتاں کہ ایشی ءَ وت ھِچ نہ وانتگ ءُ ایشی ھِچ وڑیں سرپدی نیست شائری بابت ءَ دْرست اِش کُتگیں گپ اَنت کہ مرد کنگ ءَ اِنت۔
دومی گَپ اِیش اِنت کہ آئی ءَ باز رَند ءَ قاسم فراز ءِ درور دات کہ قاسم فراز ءَ گْوشتگ کہ منیر مومن ءِ گِشتریں شَئیر وزن ءَ نہ اَنت۔۔ ھیر من وَ کند اِت۔۔
آ دگہ راجانی زبان کُج ءَ سر اِنت ءُ ما وت ماں وت مانگیشیتگاں ءُ انگت سرپد نہ آں کہ مئے زبان ءِ مستریں شائر کئے اِنت ءُ پرچا منیر مومن ءِ شائری ءَ ما سرپد نبئیں۔۔۔
سنگت ءَ منیر مومن ءِ شَئیرے دو بند ونت:
اے کہریں نوبت ءِ کریابیں کُنٹ ساہگ کنَگ لوٹیت
زمین تنک اِنت وتی پیشانی ءَ درْچکے کِشَگ لوٹیت
اے نو شَئیرے نِبشتگ ایشی ءَ مانا بہ کن من ءَ بِدے؟ اے شَئیر ءَ وَ مانا نیست اگاں تو مانا یے بہ کن ۓ وت سر ءَ مانا یے کن ۓ ایشی چوناھا مانا نیست۔۔
من ءَ ساجد حسین ءِ نِبشتانک یات آتک کہ آئی منیر مومن ءِ شائری ءِ مانا ءِ سرا نِبشتگ اَت: “منیر ءِ انچیں شعرے کہ آئی ءِ منّوک شرتریں شعراں یکے گُشنت ئےِ ءُ آئی ءِ نہ منّوک کلاگ ئےِ بند انت کہ پیشانیگ ءَ چوں درْچک کِشگ بیت۔
نوبت ءِ لبز منیر ءِ کِرّا سک باز کارمرز بیت ءُ اشی ءِ منیری کارمرز ءِ سرا اگں تہنبل بوت دگہ وہدے نبشتہ کناں۔ بائد انت نوں کُنٹ، ساہگ، زمین ءُ درْچک ءِ سیادی ہم گیشّنگ مہ لوٹیت۔ کُنٹ ءِ بلوچی ءَ دو مانا انت: یکے دارے، یکے لاشے۔ ایشی ءَ ہم ہر سرپدیں وانوک زانت۔
شعر ءِ سرزاہریں مانا: وہدے انچو گرْان انت کہ آسان کنگ لوٹیت۔ اولی بند ءِ مانا گیشّتگ۔ بلے چوں آسان کنگ بہ بیت؟ چوں ساہگے اڈ دیگ بہ بیت؟ ہچ راہ ءُ در نیست۔ زمین پہ درْچکے ءِ کِشگ ءَ ہم تنک اتکگ۔ پہ بے دزرساں زند انچو گران انت کہ آہاں پہ زندگ بوہگ ءِ واستا نہ بوتگیں کنگ لوٹیت۔ مردم ءَ کہ کس مہ بیت آیا پہ زندگ بوگ ءِ واستا ہرچی کنگی انت وت کنگی انت۔ وتارا دروگیں تسّلا دیگ لوٹیت۔ پیشانیگ ءَ درچک ءِ کِشگ ہمیش انت۔
اے ہبر منیر ءَ نہ کُتگ انت بلے ہمے ہبر کُتگ انت۔”
بلے سنگت ءَ پور ءَ پہ اِشکنگ ءَ گْوش پِر نہ اَت منی اے کُتگیں گپ ھِچ وڑا سنگت ءَ مان نیاتک اَنت۔
من جُست کُت : تئی ھیال ءَ شائری چون بہ بیت؟
آئی ءَ پِسّہ دات گْوشت: شائری ھما اِنت کہ ھرکس سرپد ۓِ بہ بیت انچوش کہ واجہ مبارک قاضی ءِ شَئیر اِنت:
قاضی ءَ گوں تیاب ءِ چولاں سرجمیں شپ، شپ کُتگ
ارس استالاں شلینتگ من ندارہ چار اِتگ
من گْوشت تو اے شَئیر مانا کن من ءَ بِدے۔۔
دومی سنگت ءَ گْوشت: اے شَئیر مانا کنگ نہ لوٹ اِیت ایشی مانا تَچک اِنت۔
چتو مانا یے تِچک اِنت؟
من زانت سنگت ءِ گْور ءَ ھِچ وڑیں گپ نیست نئیکہ سنگت قاضی ءِ شَئیر مانا ءَ سرپد بوھگ ءَ اِنت۔ من پدا جُست کُت کہ “ارس استالاں شلینتگ” اےکجام استال اَنت ؟
آئی ٹھک دات ءُ کند اِت گْوشت: استال، استالاں گْوشگ ءَ اِنت دگہ کُجام استال بنت۔۔۔
بازیں وھد ءَ مردم چیزاں وت نہ وانت ءُ سرپد نہ بنت بلکیں دِگہ مردمانی کُتگیں گپانی سر ءَ بیسہ کن اَنت ءُ پدا ھر جاگہ ھمے گپ ءَ کن اَنت تاکہ مردم بِگند اَنت ءُ بِزان اَنت کہ من چینچو وانوکے آں۔ بلے وھدیکہ تو جُست کن ۓ گُڑا پہ گْوشگ ءَ آئی گْور ءَ لبز نہ بیت پرچا کہ آئی ءَ وت نہ وانتگ اِشکُتگیں گپ ھمیش اَنت کہ آئی پیسر ءَ کُتگ اَنت دگہ ھچ پشت نہ کپ اِیت۔ پدا ھمے مردم وتی گپ ءِ منّارینگ ءِ جُھد ءَ کنت۔
شائری ھما ساچشت ءِ نام اِنت کہ آ گوں اشارت ءُ چھر ءُ شُبین ءُ چیدگاں نویسگ بیت بلے مئے مردم گْوش اَنت کہ شائری ءِ زبان ارزان بہ بیت تا کہ دْرستیں مردم سرپد بہ بنت۔
وھدے کہ ساچشت کار وتی وانوکاں دیم بہ کنت ءُ نِبشتہ بہ کنت منی ھیال ءَ آئی ساچشت تام در کئیت آئی ءَ ھِچ وڑیں مانا نہ بیت۔
ساجِد حُسین ءَ منیر مومن ءِ شائری مانا کنگ ءِ واستہ سے راہ بزان سِپت گِچین کُتگ کہ آ نِبشتہ کنت: “اے رَندی گپّے کہ آ بلاہیں شاعرے یا ناں بلے اگں وانوک منیر ءِ شعرانی مانا ءَ سرپد بوگ لوٹیت تہ آئی ءَ وتی شعر ءِ وانگ ءِ تب مٹّینگی انت۔ منیر ءِ نوکیں چیدگی ءُ درشاندابی رہبند پہمگی انت۔
اے رہبند ءِ سئے بنیادی سِپَت انت: سیاد لبز، چوںبَندِش ءُ نہ کتُگیں ہبر ءِ کنَگ۔
منیر بلوچی ءِ اولی شاعر انت کہ آئی ءِ لچہ بہ بنت یا دستونک آہانی تہا لبزاں وت ماں وتا پہ اِنانے بندوک کنت، آہانی نیام ءَ مانا ءُ ازمی سیادی یے ٹاہینیت۔ چو کہ منی کرّا دگہ لبز نیست پمیشکا من اشاں ”سیاد لبز“ گشاں۔ تنا وہدے کہ منیر ءِ شعرانی تہہ ءِ سیاد لبزاں سَر ءُ بُن کت مہ کنئے، مانا درگیجگ نہ بیت۔
ابیتکیں گوْات ءِ گشان ءَ مہ بند اہوالاں
کسے چہ شہر ءَ دراہاں بہ بیت ءُ تو بیائے
من پہ کَزدَن آئی ءِ ارزانیں شعرے گِچین کُتگ کہ سوتیاں جَتگ ءُ مردماں گوشداشتگ۔ بلے تاں کہ شعر ءِ بُن لبزانی سیادی ءَ سرپد مہ بئے تئی دل ءَ بے مانا انت۔
گوات ءُ گشان ءِ سیادی مئے دَمَگانی عشقی کسہانی تہا سکّیں کوہنیں روایتے۔ بَچَک ءُ جنک چمّک ءُ سُلّک ءَ بنت ءُ اناگہہ ءَ گوات جنک ءِ گشان ءَ لگوشیت۔ ہندی فلمانی تہا گوات جنک ءِ گشان ءَ بال دیان ءَ بچک ءِ دیم ءَ جنت۔
اہوال ہمے پیمیں کسہ اَنت، انچیں گیر انت کہ وہدے گوات کشّیت شاعر ءَ ہمیشانی ترانگ ءَ پرّیننت۔
اے بوتنت سیاد لبز۔ یکے دومی ءَ بندوک انت۔ جتا جتا مانا ندینت۔ ایشانی مانا ایشانی ہمگرْنچی ءِ تہا انت۔
بلے گوات چوں ابیتک بیت؟ منیر ءِ کرّا چُشیں بَندِش چو کہ ابیتکں گوات باز انت کہ مردم گُشنت کہ گوں دپ نہ کَپتگیں لبزاں ٹاہینگ بوتگ انت۔ پمیشکا من اشاں “چونبندش“ ءِ نام داتگ۔
وہدے کہ گوات کشّیت ءُ شاعر ءَ ہما اہوالانی ترْانگ ءَ پرّینیت، آ ابیتک بیت۔ گوات شاعر ءَ ابیتک کنت، پمیشکا ابیتکیں گوات ءِ بندش بے مانا نہ انت، اگں تو سیاد لبزاں سر ءُ بن کُت بہ کنئے۔
پورہیں شعرے یک ارزانیں مانایے چو در کئیت: بے تو انچو ابیتکاں کہ گوات ہم گوں تو گوازینتگیں وہد ءِ ترْانگ ءَ پرّینیت ءُ منا ابیتک کنت۔ دریگتیں تو چہ شہر ءَ دراؤکیں مساپرے ءِ ہمرائی ءَ بیاتکین ئے۔
پمشیکا ہمے شعر ءِ تہا ابیتکیں گوات ءِ بندش بے مانا نہ انت بلکیں ابیتکی، گوْات، گُشان ءُ اہوال ءِ گوں ازمکاری جوڑ داتگیں سیادی یا بندوکی اے شعر ءَ شرّیں شعرے کنت۔
تو وہدے کہ سیاد لبزانی سر ءُ بن ءُ چونبندشانی سرپد بوگ ءَ رند شعر ءِ مانا ءَ گِرئے ترا دو وشّی رسیت: یکے مانا ءِ پہمگ ءِ، ءُ دومی کُتگیں گپے ءَ نوکیں رنگے ءَ کنگ ءِ ازمکاری ءِ۔
گوں ارساں میناں مں امروز ءِ شادہ ءُ رنگاں
ہزار درد نگاہاں بہ بیت ءُ تو بیائے
ہمے یکّیں دستونک ءِ شعرے۔ ارس گوں شادہ ءَ سیاد انت ءُ مینگ گوں رنگ ءَ۔ پدا ارس ءِ سیادی گوں نگاہاں ہم است انت ءُ گوں درد ءَ ہم۔ اگں مُنیر ءِ رِپک ءَ بہ گرئے، ارس، شادہ، درد ءُ نگاہ ءِ بندوکی ءِ سرپد بوگ سائنس یے یا کُڈیلی یے نہ لوٹیت۔
وہدے سیادی سر ءُ بن کُت مانا ءِ درگیجگ ہم ارزان بیت۔ بُرز ءِ شعر ءِ یک مانایے چو درکئیت: تئی آیگ پہ مں انچیں مزنیں وشی یے کہ من امروز ءِ اے دگہ شادہاں ببا دیگا رازیاں۔ اگں منا ہزار درد زورگ بہ بیت من زوراں تہنا پہ تئی گِندُکی ءَ۔ ہچ فلسفہ نیست۔ کسانیں ہبرے منیر ءَ گوں بے دروریں ازمکاری ءَ نوکیں دابے ءَ کتہ۔
یک رندے من سنگتے ءِ دیما منیر ءِ شعرے مانا کُت۔ گُشت ئےِ اے گپّاں تو وتی نیمگا پِر کنگائے، شاعر ءَ بلکیں چو نہ گُشتہ۔
اے لبزانک ءِ کوہنیں جیڑہے، کہ مردم شعرانی تہا گیشیں مانا درگیج انت، ہما کہ شاعر ءَ آہانی گَت نہ بوتگ۔ بوت کنت کہ بُرز ءِ دوئیں شعرانی چہ منی کشّتگیں مانا ءَ شَرتریں مانایے پربندگ ءِ وہد ءَ شاعر ءِ دل ءَ بوتگ۔
بلے وانوکے وہدے لچّہے یا دستونک ءِ شعرے وانیت اے گپ ءِ بندوک بوت نہ کنت کہ پِربندگ ءِ وہدا شاعر ءِ نیّت چے بوتگ، آئی ءَ شعر پہ کجام ہبر ءِ سر کنگا پِربستہ۔ وانوک ہجبر شاعر ءِ دل ءِ گپ ءَ زانت نہ کنت۔ پمشکا شعر ءُ وانوک ءِ نیام ءَ بائد شاعر آرگ مہ بیت۔ شاعر ءَ کہ شعر پِر بست آئی ءِ کار ہلاس۔ پمیشکا بُرز ءِ دوئیں شعرانی مانا کنگ ءِ وہد ءَ من گُشت کہ ”یک مانایے چو درکئیت“۔ دگہ مردمے دگہ شرتریں مانایے در کُت کنت۔
شرّیں شاعر مدام وانوک ءَ اے گنجائش دنت کہ آئی ءِ شعرانی تہا باز مانا درگیتک بہ کنت۔ آ وتی پِربندانی تہا انچیں اشارہ یلہ دنت کہ سرپدیں وانوک چراہانی کمک ءَ ماناہاں درگیجیت۔ عطا شاد ءِ دستونکے ءِ بندے
او سمین، او آسمی بُو، کدی مئے گورا بیاتو
سر زاہر ءَ شاعر وتی دوست ءَ وتی کرّا توار جنگا انت۔ بلے اے بند ءِ تہا عطا ءَ انچیں اشارہ مان کتگ کہ چراہانی کمک ءَ وانوک چہ سرزاہریں مانا ءَ گیشتر مانا شوہاز اِت کنت۔
ادا عطا وتی دوست ءَ را سمین ءُ آسمی بُو گُشگا انت۔ گوات ءُ بُو دوہینانی سِپَت ایش انت کہ ہر جاگہ پُترت کننت، ہر جاگہ شت کننت، اشاں ناں کسے گندیت، ناں داشت کنت۔ بزاں شاعر گشگا انت کہ تو اگں پرے واستا منی گوْر ءَ میاتکین ئے کہ تئی سرا بندشے ہست ات، یا اے ترس بوتیں کہ ترا یکے گندیت ءُ پاشک بئے گڈا مسلہے نہ ات، بلے ترا اے دوئیں جیڑہ نیست انت ءُ تو کَزدن منی چارگا نیائے۔
عطا ءَ سرزاہر ءَ اے درستیں ہبر نہ کتگ انت، بلے کتگ انت۔ شرّیں شاعری ہمے نہ کُتگیں گپّانی کنگ انت۔ ہمے واستا منیر مومن وتی کتابے ءِ تہا شاعر ی ءَ را “ہبر ءُ ناہبر ءِ نیام ءِ بارگیں پہل” گشیت۔
ہمے ہساب ءَ علی جان داد ءِ شعرے
ہر دُکاں جند ءِ کساس ءَ سگّ ءُ کینگ چارِتہ
یکّے ءَ پرْوشتہ منا ءُ یکّے ءَ نزّارتہ
اے شعر ءِ تہا ہم داد ءَ لبز انچو رد ءُ بند داتگ انت کہ وانوک چہ سرزاہریں ہبر ءَ ابید دگہ مانا ہم کشّ اِت کنت۔ اولی بند ءِ تہا دو چیز ءِ ذکر ہست: سگّ ءُ کینگ۔ دومی بند ءِ تہا دو مردم ءِ ذکر اِنت: یکے ہما کہ آئی ءَ شاعر پروشتہ ءُ دومی ہما کہ آئی ءَ نزّارتہ۔ چو کہ اولی بند ءِ تہا “سگّ” ءِ ذکر پیسرا انت ءُ “کینگ” ءِ رندا پمیشکا سگّ ءِ بندوکی گوں پرْوشگ ءَ انت ءُ کینگ ءِ نزّارگ ءَ۔
شعر ءِ مانایے چو در کئیت: ہمائی ءَ کہ شاعر پرْوشتہ آ شاعر ءَ برداشت کتگ چیا کہ دوست ئےِ بوتگ، بلے ہمائی ءَ کہ آ زرتگ ءُ نزّارتگ، پہ وتیگی کتگ، آئی ءَ تہنا شاعر ءِ کینگ نسیب ءَ بوتگ، چیا کہ شاعر ءَ دوست نہ بوتگ۔ ادا نہ کتگیں ہبر ایش انت کہ مردم ءَ مردم پرے واستا دوست نہ بیت کہ پرائی ءَ نیکی یے کتگ ئےِ، ترا انچیں مردمے ہم دوست بوت کنت کہ ترا تاوان ئےِ داتگ۔
بلے اگں داد ءَ شعر ءِ تہا لبزانی رد ءُ بند کمے ہم مٹّینت انت، کینگ پیسرا ءُ سگ رندا بیارتیں، اے مانا در نیاتکگ ات۔ اگں عطا شاد ءَ “آسمی بو” ءِ جاگہ ءَ “دل ءِ بند” کارمرز کتیں آئی ءِ شعر ءِ بازمانائی بگندئے ہلاس بوتیں۔
منیر ءِ شاعری ءِ سیمی بنیادی سِپت نہ کتگیں ہبر ءِ کنگ انت۔ آئی ءِ لبز سَرترپلّی ءَ دگہ ماناے دینت ءُ جُہلانکی ءَ دگہ۔ بلے آ لبزاں انچو سیاد کنت یا آیاں انچیں پُشدرے ءَ ایرکنت کہ کمے جہلانکی ءَ بچارئے ترا ”نہ کُتگیں“ ہبر سَر بیت۔”
( نِبشتانک: منیر ءِ شَئیر چون مانا بنت، ساجد حُسین)
