سوشل میڈیا ءُ مئے چاگرد! وھاب مجید
سوشل میڈیا ءُ مئے چاگرد! وھاب مجید
مروچیگءَ چہ بیست سال ساری مئے ہند ءُ دمگاں مھلوکءِ Communication ءُ ھال رسانیءِ مستریں سورس ءُ بُنزہ پی ٹی وی ، بی بی سی ریڑیو ءُ روتاک بیتگ اَنت۔ آ وھدءَ کسی وہم ءُ گُمانءَ اوں نہ بیتگ کہ لہتے سالءَ پد پی ٹی وی وتی جاگہءَ، کس سِٹلاہیٹ ٹی وی چینلاں اوں کِمار نہ کنت۔ کسّءَ نہ زانت کہ لہتے سالءَ پد انفارمیشن ٹیکنالوجی ہمنچو دیمروہی کنت کہ وانندہیں مھلوک وتی جاگہءَ لسّ مھلوکءِ گورا اوں اسمارٹ موباہل فون بی ءُ آ بیست ءُ چار کلاک گوں انٹرنیٹءَ وتءَ جوڑینیت ءُ دنیاءِ ہر کُنڑءِ سیاسی ءُ چاگردی چست ءُ ایراں سِیکنڈانی تہا چاراِیت ءُ آھانی سرا کمنٹ کنت۔
بیست ءُ یکمی کرنءِ نامداریں کواّس ءُ نبشتہ کار یوال نوح ھراری گُشیت انٹرنیٹ ءُ آرٹیفیشل انٹلیجنسءَ بنی آدمءِ زند ءُ چاگرد تیوگءَ بدل کُتگ۔ اگاں مرچیگیں عہدءَ یک مردم ے یا مُلک ے “آہی ٹی” ءُ “اے آہی”ءِ علمءُ کارمرزیءَ در مہ بارت ءُ مہ زانت آ انسان ءُ مُلک irrelevant بنت ءُ آھاں ارزشت ے نہ بیت۔
یک رپورٹ ےءِ رِدا اے وھدی (2020) مہے مُلکءِ تہا ہشتاد ءُ سِہ ملین بِزاں کہ ہشت کروڑ ءُ سِی لکھ سوشل میڑیا یوزر اَنت ءُ سوشل میڑیاءِ کارمرز کنوک روچ پہ روچ ودّان اَنت۔ دومی نیمگءَ مُلکءَ نود 90 ٹی وی چینلاں کہ آھانی تہا چِل ءُ ہشت 48 نیوز چینل رجسٹرڑ اَنت بلے اِیشانی چاروک روچ پہ روچ کم بوان اَنت پرچا کہ انسان ٹی وی انفارمیشن ءُ Entertainment بِزاں کہ دِل وشیءَ پہ چار اِیت ءُ مرچیگیں عہدءَ اے دوہیں چیز ترا سوشل میڑیاءَ (فیس بُک، ٹویٹر، یو ٹیوب، انسٹاگرام، وٹس اپ) رس اَنت ءُ پدا سوشل میڑیاءَ تو ہما انفارمیشنءَ لوٹ ے ترا رسیت۔ بلے ٹی وی ترا وتی ڑیزاہن کُتگیں پلانٹڑ ھالاں دنت۔
گُشنت کہ دُنیاءِ سوبمند ءُ کامیاب ایں انسان ٹی وی نہ چار اَنت۔ اگاں وھد ِبرسیت ے گُڑا آ ایوکءَ ھاسیں ھال ءُ ہیڑ لاہناں چار اَنت۔ بلے مرچی نیوز ہیڑ لاہنءِ چارگ اوں مھلوکءَ یلہ داتگ پرچا کہ ترا تہی کِیسگءِ اسمارٹ موباہل فون ہر سکینڑ ءُ مِلنٹءِ سرا دُنیاءِ کُنڈ کُنڈءِ ھالاں سر کنت۔ ٹی وی بڈّا جنگ ءُ کارگس، بازار، دُکان ءُ جنگلاں برگ نہ بیت۔۔۔ بلے موباہل فون بیست ءُ چار کلاک تہی کِیسگءَ اِنت ۔ تو ہر وھدءَ کہ وتی کاراں گِیگ کن ے آہیءَ چارے۔ دومی گپ اِش اِنت کہ ٹی وی چینل کاروباری سِیھٹاں پچ کُتگ اَنت۔ چینل آھانی کاروبار اِنت۔ گِیشتریں ٹی وی چینلانی ہچ وڑیں سیاسی کمٹمنٹ ءُ پِگرے نیست پمشکا باز کم ٹی وی چینل یا روتاکانی واھند وھدءِ سرکار ءُ ریاستءِ ردیں پالیسیانی ھلاپءَ گپ نہ جن اَنت۔ ٹی وی مالکاں اشتہار لوٹ اِیت۔۔۔ زرّ لوٹ اِیت۔۔۔ پمشکا آ سرکار ءُ ریاستءِ زوراوریں اِدارہانی ردیں پالیسیاں چیلنج نہ کن اَنت۔
بلے دومی نیمگءَ سوشل میڑیاءَ تو ہما سہل ءُ تران ءُ انفارمیشنءَ چار اِت کنے کہ آہیءَ تو وت لوٹ ے۔۔۔ لسّ مھلوک لوٹ اِیت۔۔۔ پمشکا ہمک گوزوکیں روچءِ ہمراہیءَ نہ ایوکءَ دُنیا بلکیں مہے ہند ءُ دمگاں اوں مھلوک ٹی وی چارگءَ یلہ کنان ءُ سوشل میڑیاءِ نیمگءَ آیان اِنت۔
بلوچ چاگردءَ اوں اے بدلی تیزیءَ گوں آیان اِنت مرچی لس مھلوک ءُ ھاسکر ورنا وانندہیں ٹکّ ٹی وی چینلانی ِسنسر کُتگیں ءُ اِسکرپٹڈ گپّانی سرا باور نہ کن اَنت ءُ آ راستیءِ شوھازءَ گیشءَ چہ گیش سوشل میڑیاءَ کارمرز کنگءَ اَنت۔
بلوچ چاگردءَ سوشل میڑیا نوک اِنت۔ اِشیءِ کارمرز کنوکاں Likee لاہکیءَ چہ بِندات کُتگ ءُ نوں میزان میزانءَ سنجیدہیں سرھالانی سرا گپ ءُ تران اوں بیگءَ اِنت۔ اگاں یک نیمگ ے سوشل میڈیا بلوچ چاگردءَ علم ، زانت ءُ راستیءِ شوھازءِ نیمگءَ برگءَ اِنت گُڑا دومی نیمگءَ اے ھبر اوں راست اِنت کہ بلوچ چاگرد انگتءَ یک پدمنتگیں چاگردے ءُ مہے چاگردءِ وانندہیں ءُ سرپدہیں مردم لنککانی سرا ھساب بنت پمشکا اسمارٹ موباہل فون ءُ سوشل میڑیاءَ مہے ورناہانی یک مزنیں بھرے ایوک پہ وتی ٹیمب پاس ءُ دل وشی ءَ پہ کارمرز کنگءَ اِنت۔ ءُ آ پر اِشیءَ پہ لاہکی، ٹِک ٹاک ءُ Pornography پورنوگرافی چاراَنت ءُ دگے ہچ۔
سوشل میڑیا نوکیں عہدءِ یک انچیں Tool ءُ تاکت ے کہ پدمنتگیں چاگرد اِشیءَ پہ وتی چاگردءِ گہتری ءُ بدلیءَ پہ کارمرز ے کُت کن اَنت۔ بیست ءُ یکمی کرنءَ چُشیں درور باز اَنت کہ سوشل میڑیاءَ سیاسی ءُ چاگردی بدلیءَ پہ مزنیں ِکردے پیلو کُتگ۔ چُش کہ دو ہزار داہ ءُ یازدہءِ سالاں Arab Spring عرب اسپرنگ ءِ زرمبشتءَ بچار کہ تیونسءِ یک ورناے محمد بوزیزیءِ وتی ماندارگءَ گوں بِندات بیت. بیروزگاری ءُ ریاستی زُلمءِ سببءَ بوزیزی وتءَ دَگّءِ سرا مانداراِیت ءُ پدا مھلوکءِ زھرشانیانی آس نہ ایوک تیونسءَ مانداراِیت بلکیں تیوگیں خلیجءِ مُلکانی لس مھلوک وتی بادشاہ ءُ آمریں سرکارانی زُلم ءُ زیادتیانی ھلاپءَ ءُ وتی جمہوری ءُ انسانی ھکّانی واستَ زھرشانی کن اَنت۔
عرب اسپرنگ ءُ عرب مھلوکءِ زھرشانیانی سوبمند کنوک ہمے انٹرنیٹ ءُ سوشل میڑیا کارمرز کنوکیں ورنا ءُ مھلوک اَت. آھاں ہمک روچ سوشل میڑیاءِ سرا وت ماں وتاں ھبر ءُ ھال کُت، وتی سوڑّگ یک کُت، ہر روچ مھلوکءَ زھرشانیانی ڑّس ءُ ِنشان ءُ ٹیمب گُشت اَنت ءُ ہزارانی ءُ لکھانی ھسابءَ مھلوک پہ وتی ھکّانی ھاترا لوگاں چہ در کُت۔ مھلوکءِ زہر شانیاں بازیں عرب مُلکانی ھکومت بدل کُت اَنت ءُ بازیں عرب بادشاہءِ لاچار کُت کہ آ وتی مھلوکءِ واستءَ گیشتر چاگردی ءُ مالی آسراتی ءُ لہتے جمہوری ءُ انسانی ھکّاں بہ دنت۔ تنے وھدی اوں خلیجءِ گیشتریں ملکاں بادشاہی نظام اِنت بلے سعودیہ، امارات، قطر ءُ دگے بازیں عرب مُلک ے وتی چاگردءَ پچ کنان اِنت۔
ہمے وڑا تُرکیءَ دوہزار شانزدہءَ وھدے کہ تُرکیءِ فوج مُلکءِ جمہوری ھاکم طیب اردگانءِ ھلاپءَ پندل سازیت گُڑا طیب اردگاں چِیر بیت ءُ سوشل میڑیاءِ ویڑیو کُلوہ ےءِتہا وتی مھلوکءَ چہ لوگاں درآھگ ءُ فوجی ایکشنءِ دیما دارگءِ کڈّن کنت۔ طیب اردگانءِ اے ویڈیو کلوہ ٹویٹر، فیس بُک ءُ وٹس اپءَ پوسٹ بیگءِ لہتے مِلنٹاں چہ پد مھلوک چو ُمور ءُ مَدگءَ استنبول ءُ انقرہءِ دگّانی سرا اِیر رچیت ءُ فوجی ٹینکانی دیما اوشت اِیت ءُ فوجی پندلءَ بے سوبین کنت۔
ہمے پیم امریکہءِ تہا دوہزار بیستءَ Black Lives Matter بِزاں کہ سیاھانی زند ارزشت داراِیت زہرشانیانی تہا اُودے سوشل میڑیاءِ مستریں کِردے بیتگ کہ مھلوک ے چہ لوگاں در کُت ءُ ٹرمپ مجبور بیت کہ آھانی گپّاں گوش بداراِیت۔ دوہزار بیستءِ امریکی صدارتی ووٹاں ٹرمپءِ بے سوبی ءُ جوباہیڑنءِ کٹّءِ تہا یک مزنیں فیکٹرے ہمے “بلیک لاہیوز میٹر” ءِ زھرشانی اوں گون ات۔
وھدے کہ ما وتی چاگردءَ سوشل میڈیا یوزر ءُ کارمرزکنوکاں چاراِیں تا گِنداِیں کہ مہے گورا سوشل میڑیا انگتا وتی بِنداتی اسٹیجءَ اِنت۔ مارا ایندگہ Vibrant چاگردانی وڑا سوشل میڑیا ءِ کارمرز کنگءَ پہ وھد درکار اِنت۔
مہے چاگردءَ لہتے مردم است کہ داں ہر روچ وتی عکس ے فیس بُک ءُ اِنسٹاگرامءَ پوسٹ مہ کنت آھاں شپءَ واب نیت ءُ پدا آ سجیں روچ ننداں ھساب کن اَنت کہ آھاں چُنت ” لاہکس” ءُ ” کمنٹس” رستگ۔
منی ھیالءَ یک ایونٹ ءُ شریں کلوہ ےءِ عکسانی دیگ ھرابیں ھبرے نہ اِنت۔۔۔ بلے ہمک روچ چماں پچ کنگ ءُ وتی نوکیں عکس ے پوسٹ کنگ وتی پروجیکشن زانگ بیت۔ میے لہتے سرپدہیں ءُ شریں سنگت ہمے نادراہیءِ آماچ اِنت۔
سوشل میڑیاءِ یک دگے نادراہی ے اِش اِنت کہ لہتے مردم بیست ءُ چار کلاک online آن لاہن اَنت۔ من ھیراناں آ چتور وتی وانگجاہ، کارگس، کاروبار ءُ کہولءَ پہ وھد کش اَنت؟
منی ھیالءَ اے ھبر سوشل میڑیاءِ Misuse ءُ ھراب کارمرز کنگءِ تہا کیت۔ دل وشی ہر انسان لوٹ اِیت بلے بیستءُ چار کلاکءِ تہا ہر کارءِ یک وھد ءُ پاس ے است۔ زرورت اے گپ ہیگ اِنت کہ ما موباہل فون ءِ واھند بہ بیں۔۔۔ موباہل فون مہے مستر مہ بیت۔ بیست ءُ چار کلاکءِ تہا مارا سوشل میڑیاءِ واستءَ یک ھاسیں وھدے کشگی اِنت۔ ایندگہ وھد وتی کار، کہول، جان سلامتی، وتی سنگتاں گوں گِندءُ ِنند، چاگردی کار ءُ کتابءِ وانگءَ دیگی اِنت۔
مہے وڑیں پدمنتگیں چاگرداں لس مھلوک ءُ ھاسّکر ورناءُ واننداہیں کلاسءَ سوشل میڑیاءِ رنگءَ ہما ٹول دست کپتگ کہ چر آہیءَ چہ آ نہ ایوکءَ وتی ٹیمبءَ شریءَ پاس کُت کن اَنت بلکیں وتی علم ءُ ہنرءَ اوں ودیّنت کن اَنت۔
یو ٹیوب مرچیگیں عہدءِ مستریں پروفیسر اِنت۔ تو زندءِ ہر کُجام پِڑّءَ گوں سیادی بدارے، اگاں تو وتی فیلڑءَ وتی علم ءُ ہنرءَ ردوم دیگ لوٹ ے گُڑا ہچ مکن، لوگءَ ِنند، یوٹیوبءَ بچار تو دنیاءِ علم ءُ ہنراں در برے۔۔ ءُ دومی نیمگءَ اگاں تو وت یک شّریں علم ءُ ہنرےءِ واجہ ے گُڑا تو وتی یو ٹیوب چینل ے اوں پچ کُت کن ے ءُ مھلوکءَ سرپدی دے ءُ ایشیءَ چہ ترا مالی پاہدگ اوں رسیت۔
دنیاءَ سوشل میڑیا چُش کہ تیزیءَ گوں دیما روان اِنت منی ھیالءَ آوکیں لہتے سالاں پد روایتی پِرنٹ ءُ الیکٹرانک میڑیا ھلاس بی ءُ آہیءِ جاگہءَ سوشل میڑیا گِپت۔ مروچی ہمک سوشل میڑیا یوزر اھوالکار جوڑ بیتگ اَنت۔ دنیاءِ ہر کُنڑءِ اپ ڑیٹ سکینڑانی تہا دومی کُنڑءِ مھلوکءَ سر بیت ءُ آ سِنسر اوں نہ اِنت۔ پمشکا مرچیگیں عہدءَ آخبار ءُ ٹی وی ءِ زرورت پش نہ کپتگ۔
سوشل میڑیاءِ سرا بازیں مُلکانی سرکار وش نہ اَنت کہ اے آھانی ردّیاں ءُ کمزوریاں لس مھلوک ءُ دنیاءِ دیما پدّر کنگءَ اِنت پمشکا دنیاءِ بازیں ملک سوشل میڑیاءَ ریگولیٹ کنگءَ پہ قانون سازیءَ دلمانگ اَنت۔ سوشل میڑیاءِ ریگولیٹ کنگ ھرابیں ھبرے نہ اِنت۔ بلے ریگولیٹ کنگءِ نامءَ اگاں مُلکانی سرکار سوشل میڑیاءِ سرا بندش جنگءَ دلمانگ اَنت گُڑا بیست ءُ یکمی کرنءَ اے بیت نہ کنت۔ ایشیءِ سبب اِش اِنت کہ یکّے وا سوشل میڑیاءِ گُٹ گیر کنگءَ گوں ھکومت وتی اخلاقی ءُ جمہوری جوازءَ گار کن اَنت ءُ دومی ھبر اِش کہ مرچی ٹیکنالوجی ہمنچو دیما شُتگ کہ سرکار اگاں یک ساہیٹءِ بند بہ کنت مھلوک آہیءِ بدلءَ دومی ساہیٹءِ درگیج اِیت ءُ وتی ھال ءُ کلوہءَ دنیاءَ سَر کنت۔ پمشکا مرچیگیں عہدءِ سرکار بے وس اَنت کہ آ وتی کِردءَ شر تر بکن اَنت ءُ نہ ایوک وتی مھلوکءِ گپ کنگ ءُ ایراد گیری بِزاں کہ ” فریڑم آف اسپیچ”ءِ انسانی ءُ جمہوری ھکّءَ بہ دینت بلکیں لس مھلوکءِ ٹیکس ءُ راجی مڑّی ءُ وساہلاں مھلوکءِ زندءِ گِہتریءَ پہ ھرچ بکن اَنت۔
اگاں مرچی دنیاءِ سرکاراں اے کار نہ کُت ءُ وتی مھلوکءَ را آسراتی نہ دات ءُ آھانی انسانی ھّک نہ من اِتاں گڑا سوشل میڑیا لس مھلوکءِ یک انچیں تاکت ے کہ اگاں لس مھلوک، سیاسی پارٹی ءُ سِول سوساہٹی آہیءَ شریں وڑےءَ کارمرز کنگ بِزانت گُڑا سرکارءِ چپّی بیگ مزنیں گپ ے نہ بی۔ نوں سوشل میڑیاءِ گُٹ گیر کنگ مُمکن نہ اِنت۔
